1902 онд Түшээт хан аймгийн Говь түшээ гүний хошууны (одоогийн Дундговь аймгийн Дэлгэрхангай сумын) нутагт малчин ардын гэрт монголын нийгмийн гүнзгий зөрчил, үндэсний тусгаар тогтнолын төлөө тэмцлийн ид ширүүн үед амьдарч улс төр, уран бүтээлийн ажил үйлсийг хослуулан явсаар өөрөө анх үүсгэлцсэн ардын хувьсгалынхаа эсэргүү гэгдэн 1937 онд Улаанбаатар хотын ойролцоо цаазлагдсан түүний амьдралын замналыг эргэн санахад гайхамшигтай агаад эмгэнэлтэй санагдана. Хамгийн наад зах нь 1935 онд төр засгийн хамтарсан хурлын тогтоолоор «Нөхөр Буяннэмэх бол монголын үндэсний уран сайхныг анх үүсгэн буй болгох явдалд түрүүлэн оролцож явсан төдийгүй одоо хүртэл үндэсний уран зохиол, найруулга ший жүжгийн ажилд онцоор идэвхийлэн оролцож өдий төдий уран сайхан бүтээлүүдийг үйлдэж гүйцэтгэн бүхий тул «улсын гавьяат алдарт уран зохиолч хэмээх цол олгон «Уран сайхны ажлын онц гавьяаны үнэмлэх» өгч байснаа хоёрхон жилийн дараа нам төрийг уландаа гишгэсэн X. Чойбалсан тэргүүтэй онцгой комиссын шийдвэрээр ардын дайсан, хувьсгалын эсэргүү гэгдэн цаазлагдсан нь гайхалтай. Ийнхүү 1921 оны хувьсгалын үйлсийг анхнаас нь үзэл санааг нь бүтээлээрээ сурталчилсан С. Буяннэмэхийн зохиолыг хувьсгалын эсэргүү утгатай хэмээн хориглосон атал шүлгийг нь зохиосон «Монгол интернационал» дууг 1950 оныг хүртэл БНМАУ-ын төрийн сүлд дуу болгон X. Чойбалсан өөрөө ч хүндэтгэлтэй дуулж байсан нь сод авьяастныг алж болох боловч үзэл санааг нь ялж чадахгүйг нотолсон гайхамшиг. Ленинтэй уулзсанаа «Гайхамшигт учрал» хэмээн бахархаж найруулал бичиж үзэл санааг нь сурталчилсан хүн Лениний сургаалаар бодлогоо хийсэн нам төрийн үед буруутан болсон нь эмгэнэл...

номын гарчиг

ХЭЛМЭГДЭЖ ДУУСААГҮЙ ЗОХИОЛЧ  
БУЯННЭМЭХИЙН ТӨВ ҮЗЭЛ  
“МОНГОЛЫН УРАН ЗОХИОЛЫН ТҮҮХИЙН ЗАРИМ АСУУДАЛ” номын гарчиг