Энэтхэгийн Наганжуна (Гомбо Лүдэв)˗ын зохиосон хэмээх алдартай шүлэг үүнийг төвд хэлнээс монгол хэлэнд Цахар гэвш Лувсанчүлтэм орчуулан Цагаан уулын сүмд хэвлүүлжээ. Гэвч бид тэр хэвлэсэн номыг олсонгүй, бичмэл судраас хуулан авч буриад Дэлгэрийн Галсанжамба (Галба бадра дана)˗ын засаж хэвлүүлсэн эх ба төвд эхтэй нь нийлүүлэн хянаж хэвлэвэй.
Монгол Данжуурын хоёр зуун арван нэгдүгээр ботийн дотор мөн зохиолын өөр орчуулга баймуй. Үүнийг үзэмчин Цэвдэн бэйлийн хошууны гүшри Лувсанданзан орчуулжээ. Энд хэвлэсэн Цахар гэвшийн орчуулгатай харьцуулан үзэхэд зориулж Лувсанданзаны орчуулсан мөн номын эхний бадгийг сийрүүлье.
Наганжунын Ардыг тэжээхүй дусал нэрт Төрийн шастираас
Бусдын гэмүүдийг үл өгүүлэгдэхүй
Бусдын гэмүүдийг хэрэв өгүүлбээс
Түүнчлэн өөрт буй бөгөөд
Үлгэрлэвээс үнэг хийгээд эхнэр мэт.
Өөрийн биеийг үл магтагдахуй.
Өөрийн биеийг хэн магтваас
Тэр өчүүхэн оюут доод билигт буй.
Үлгэрлэвээс галандагад адил.
Муу нөхрийг үл шүтэгдэхүй.
Муу нөхрийг хэн шүтвээс
Мэхтийг шүтсэнээр
Бөөснүүд гутсаныг үзэгтүн.
Муу ард лугаа үл зөвшөөгдөхүй.
Муу ард лугаа зөвшөөвөөс сайн өгүүлэвч гэм болмуй.
Бичин бээр галандага шувууны үүрийг
Эвдсэн ёсныг үзэгтүн.
Явдлуудад сэрэмжлэгдэхүй
Үргэлжид сэрэмжгүйг тэвчигдэхүй
Галзуурсан заан мэтийг
Хэзээ бээр үл үйлдэхүй болой.
Монгол Данжуурын хоёр зуун арван нэгдүгээр ботийн дотор Наганжунын “Рашааны дусал”˗тай төсөөтэй төрийн сургаалын шүлэг нэлээд хэд баймуй. Үүнийг дурдваас, Наганжунын зохиосон “Билгийн гол модон” хэмээх шастир зургаан хуудас, үүний шүлгийн жишээ нь:
Мэргэд бээр эрдмийг хотол зүйлд
Насан өнгөрөвч суран үйлд
Хэрэв энд ач үр эс өгөвч
Бус төрөлд олох нь хялбар.
Эрдмийг өөрөө алдаршуулахуй нь
Хурмаст боловч тоомжгүй болъюу
Хорт могой хийгээд хорт муу ард хоёрын
Могойгоос муу ард үлэмж хорт
Могойн хорыг эм тарниар дармуй
Муу ардын хорыг юунаар дармуй.
Жаргахуй хүсвээс эрдмийг огоор
Эрдмийг хүсвээс жаргалыг огоор
Жаргаж сууваас эрдэм хаана болмуй
Эрдмийг хэрэглэвээс хаана жаргамуй.
Мунхгуудад сургаал нь
Хямрал болмуй за үл амарлимуй
Могойд сүүг уулгаваас
Ямагт хор нь арвидан бармуй.
“Зуун билигт” хэмээх судар зургаан хуудас үүний шүлгийн жишээ нь:
Хэнд өөрийн билэг үгүй болбоос
Түүнд шастирын хэрэг нь юун
Хоёр нүднээс ангижрагсдаа
Арчмал толь юун хэрэг.
Могойд сүү уулгаваас л
Ямагт хор нь нэмэх болъюу
Муу ардад соён өгүүлбээс бээр
Харин уурлах буй за амарлих хаана.
“Сайн үгсийн сан” хэмээх есөн хуудас зохиолыг Сүрьяа Губда зохиожээ.
Төвд хэлэнд хэлмэрч Лхүнбодэ орчуулжээ. Монгол хэлэнд хэн орчуулсныг тэмдэглэсэнгүй.
“Хиргүй асуусны хариу эрдэнийн эрих” хэмээх гурван хуудас зохиолыг Донзод Азар их багш зохиожээ. Төвд хэлэнд Ринчинсамбуу орчуулжээ. Монгол хэлэнд Урадын гүүш гүн Гунгаадонров орчуулжээ.
“Занага хааны шастир” арван долоон хуудас, үүнийг төвд хэлэнд Ринчинсамбуу орчуулсан ба монгол хэлэнд Гунгаадонров орчуулжээ.
Масү рагшийн зохиосон “Төрийн шастир” есөн хуудас, шагж Лодой төвд хэлэнд орчуулжээ. Монгол хэлэнд Урадын гүүш Гунгаадонров орчуулжээ.
Ц. Дамдинсүрэн
