Хятадын сонгодог романуудыг монгол хэлэнд хэдийн орчуулсан боловч Гурван улсын түүхээс бусдыг хэвлэж гаргасангүй. Харин монголын үлгэрч хуурч нар хятадын сонгодог зохиолыг ард олны дунд түгээн дэлгэрүүлж байсан билээ. Үлгэрч хуурч нар болбоос монгол оронд үзэх жүжиг, сонсох хөгжим, унших ном гурвалын үүргийг гүйцэтгэсээр иржээ. Үлгэрч нар хятадын романыг дуулахдаа өдий төдий нэмж чимж шүлэглэн монголын сонсогчдод тохируулсан шинэ зохиол мэт болгодог билээ. Ийнхүү хятадын романыг шүлэглэн хуурдахад олон үлгэрч нарын дотроос Пажай, Муу˗Охин нар их алдартай болжээ. Эдний урлагтай танилцахын тулд Хүйтэн уулын бичгийн дотроос Ү сүнгийн барс алсан бүлгийг Хөх хотын алдартай хуурч Пажайгаар хуурдуулж магнитофон хэмээх дуу хураах хайрцгийн хальсан дээр тэмдэглэн аваад дараа нь мөн Пажайн ойр нутгийн хүмүүс бөгөөд Улаанбаатарт уран зохиолын судлалын ажил хийж байгаа Бавуудорж, Намжилцэвээн нараар бичүүлж хэвлэвэй.

Үргэлжилсэн үг ба шүлэг ээлжлэн явах энэ зохиолын хэлбэр нь Нууц товчоотой их л адил бөгөөд гүн уламжлалтай юм. Арван гуравдугаар зууны үед Пажай шиг ийм нэгэн цэцэн хуурч монголын түүхийн тэмдэглэлийг ашиглаж уран үгээр шүлэглэн дуулаад Нууц товчоог зохиосон болов уу гэж санагдуулж баймуй.

Пажай хуурч Жирэм аймгийн Жарууд хошуунд 1902 онд төрсөн бөгөөд 1956 оноос хойш Хөх хотод үлгэрийн танхимд хуурч үлгэрчээр ажиллаж баймуй. Авьяас билэг төгөлдөр энэ хуурч хятадын зохиолыг чадамгайгаар монгол хэлээр шүлэглэн хэлдгээс гадна олон шинэ зохиолыг зохиож хуурдан хэлдэг баймуй. Пажай хуурчийн тухай Асралт нэг өгүүллийг бичиж 1958 онд “Монгол түүх хэл бичиг” хэмээх сэтгүүлийн арван нэгдүгээрт хэвлэн гаргасныг уншваас Пажай хуурчийн намтар ба уран бүтээлтэй танилцаж болмуй.

Ц. Дамдинсүрэн