Манай нэг нэртэй сэтгүүлч, доктор Ринченээс эрхэмлэдэг зан төрхийн тухай асуухад, “зусрыг мэдэхгүй, зоригтой шулуун зан төрхөд дуртай” гэж хариулаад, үргэлж санаж явдаг мэргэн үгээ “үхсэн ч үнэнчээр явсаар үх” гэсэн Чехийн Ян Хүсийн үгийг эш татаж яг энэ агшинд сэтгэлдээ буусан бадаг шүлэг бичнэ үү? гэхэд

 Өнгөт ертөнцөд сайхан газар олон бий
Өлгий нутгаас минь сайхан газар үгүй.
Эрдэм сурахад хэл бүхэн сайхан бий.
Эх хэлийu минь гүйцэх сайхан хэл байхгүй

гэж (”Залуучуудын Үнэн” 1970 № 54) хэлсэн байдаг. Эдгээр өчил бол их эрдэмтний амьдралдаа мөрдлөг болгон баримталсаар ирсэн чанд зарчим нь байлаа. Монголын ард түмэн Ринчен гуайг амьд ахуй цагаас нь аман зохиолын шог хошин баатар болгон ярилцсаар ирсэн бөлгөө. Гэхдээ далан худалчийн задгай алиалал дамшиглалаар бус, жинхэнэ үнэний төлөөх бэлгэдлийн дүрээр хэлэлцдэг асан ажгуу. Үнэхээр ч их эрдэмтэн маань аливаа нэг дутагдлын хажуугаар дуугүй өнгөрч байсангүй. Ялангуяа төрийг барьж, түмнийг удирдаж байгаа “эвэртэн тууртны” хийж буй болчимгүй бодлого, явуургүй явуулгыг улаан нүүрэн дээр нь хорстол ил хэлдэг шулуун шударга, гудиггүй нэгэн байв. Энэ нь нам төрийн удирдагчдын хэлсэн үг, хийсэн ажлыг үг дуугүй дагах хязгааргүй ноёрхол тогтсон нийгмийн үед, тэдэнд “доромжлол” мэт санагдаж, шударга эх оронч эрдэмтний эсрэг дайрч давшлах үзэл суртлын компани дэгдээж, түүнийг дарангуйлахад хүрдэг байжээ. Тийм компанит ажилд нам засгийн удирдагчдад Үнэнчээ харуулж, улмаар алдар нэр, албан тушаал, ашиг завшаан олж авах гэсэн зулгуйдагчид тэргүүн эгнээнд тодордог нь булзахын аргагүй баримт болон сонин хэвлэлийн хуудаснаа нэрс нь үлджээ...

Номын гарчиг

СОЁН ГЭГЭЭРҮҮЛЭГЧ, ШУДАРГА ЭХ ОРОНЧ ИХ ЭРДЭМТЭН  
ОРШИЛ  
Б. РИНЧЕН ГУАЙГ ДУРСАН ӨГҮҮЛЭХИЙН УЧИР