Чарльз Дарвин
(1809—1882)
Английн Шрусбери гэдэг бяцхан хотод Роберт Дарвин хэмээх нэгэн залуу эмч гэргийн хамт аж төрж байжээ. 160 кг жин татдаг, 180 см өндөр тэр лагс эрийнд удалгүй 1,2 кг жинтэй өөдсөн чинээ хүү төрсөн нь ирээдүйн агуу их шинжээч Чарлз Дарвин байжээ. Жаал хүүг найман настайд эх нь ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлж, өнчирч үлдсэн олон хүүхдээ өсгөж хүмүүжүүлэх үүрэг эцэгт нь ногджээ. Чарлз бүр багаасаа хорхой шавж, янз бүрийн ургамлын цуглуулга хийхдээ их дуртай хүүхэд байв. 1818 онд хэлний дунд сургуульд оруулсан боловч латин, грек хэлийг тэр төдийлөн сонирхсонгүй. Ахлах ангид орох үедээ геометр, хими сонирхож ах Эразмийн хамт пин дотроо лаборатори байгуулан туршлага хийж эхэлжээ. Сургууль төгсөх ойртож байтал эцэг нь хүүгээ эмч болгохоор гэнэт шийдэж 1825 онд Эдинбургийн их сургуулийн анагаах ухааны ангид оруулсан байна. Гэтэл хүү нь анагаах ухааныг бас л сонирхсонгүй, харин далайн эргээр хэсүүчлэн, янз бүрийн амьтны цуглуулга хийх ажлаа үргэлжлүүлсээр байлаа... Тэдгээрийн биеийн бүтэц хөгжлийг сайтар судалсны үндсэн дээр усанд амьдардаг хоёр зүйл жижиг амьтны авгалдайд хамаарах нээлт хийж дугуйлангийн багш профессор Грантдаа ихэд үнэлэгджээ. Аргаа барсан эцэг нь хүүгээ Кембрижийн их сургуулийн шашны сургаал судлах факультетад оруулж үзсэн нь түүний санаанд огт нийцсэнгүй. Харин энэ жилүүдэд Дарвин шавж судлал, ургамлын судлалаар ажиллаж, чөлөө зав, зуныхаа амралтыг ашиглан цох хорхой цуглуулсаар Британийн цохыг нэвтэрхий мэдэгчийн нэг болов. Тэр үед Лондонд хэвлэгдсэн шавж судлалын нэгэн номд «Ч. Дарвин олсон» гэж ховор зүйлийн хэд хэдэн цохонд тайлбар хийсэн байна.
1831 оны хавар Ч. Дарвин сургуулиа төгсгөсөн боловч лам болохоос татгалзан амьтан судлал, ургамал судлалын ухаанаас гадна геологийн ухаанд шамдан суралцахаар шийдэж нэгэн нэрт геологичид шавь оров. Тэгээд урьд танилцсан профессор Генслогийн зөвлөсний дагуу Өмнөд Америкт аялан, улмаар дэлхийг тойрох «Бигл» хэмээх хөлөг онгоцны байгаль судлагчаар алс замд гарчээ.
Таван жил үргэлжилсэн энэ аяллын үед үзсэн харсан олон сонин баримт мэдээний тухай ««Бигл» онгоцоор дэлхийг тойрсон жуулчлал» гэдэг сонирхолтой ном бичиж, 1839 онд хэвлүүлсэн байна. Эх орондоо буцаж ирсэн даруй ургамал, амьтны дүрсийн үүслийн талаар хэрэглэгдэхүүн цуглуулж, хэдэн зуун ном хэвлэл уншжээ.
Ч. Дарвины «Зүйлийн үүсэл» гэдэг ном хэдийгээр олон хувь хэвлэгдсэн боловч 1859 оны өвөл худалдаанд гарсан өдрөө алга болжээ. «Яагаад» гэдэг үй олон нууц асуудалд шинжлэх ухааны талаас нь үнэн зөв хариу өгсөн энэ номд, зүйл хэрхэн бий болдог, тэдгээрийн байнгын хөгжил хувьсал хэрхэн явагддаг тухай өгүүлжээ. Эхлээд хамгийн энгийн организм, дараа нь түүнээс илүү, тэгээд бүр илүү нийлмэл бүтэцтэй организм бий болжээ. Энэ үйл явц олон сая жилийн турш явагдсан, одоо ч явагдаж байгаа, хойшид ч үргэлжлэх юм гэсэн санааг Ч. Дарвин маш энгийн ойлгомжтой өгүүлжээ. Хүмүүс мал өсгөж, ургамал тарьж ургуулахдаа тэдгээрийг ашигтай сайн тал руу нь бодож байнга шалгаруулан үржүүлдэг. Ийм шалгаруулалтыг зориудын шалгарал гэж нэрлээд, энэ шалгарал нь удамшил, хувьслын үр дүнд явагддагийг баталжээ. Түүнчлэн амьтан, ургамал орчин тойрныхоо нөхцөл байдалд (халуун хүйтэн, чийг, хөрс шороо) илүүтэй зохилдож, амьдрах чадал давуутай үр удам нь шалгаран үлдээд, цааш урган өсөж хөгждөгийг Ч. Дарвин байгалийн шалгарал гэжээ. Энэ санаагаа 1868 онд хэвлүүлсэн «Гэрийн тэжээмэл амьтад ба таримал ургамлын өөрчлөлт» гэдэг хоёр боть номдоо улам өргөжүүлэн тайлбарлажээ.
1871 онд «Хүний гарал үүсэл ба бэлгийн шалгарал» гэдэг номоо гаргаж, хүний үүслийг амьд байгалийн түүхэн хөгжлийн онолдоо тулгуурлан тайлбарлаж хүн бол адгуусан амьтнаас тухайлбал сармагчнаар дамжин үүссэн гэж тэр үзжээ.
Ч. Дарвины сургаал бол диалектик, түүхэн материализмын «Байгалийн шинжлэх ухааны тулгуур юм» гэж К. Маркс үнэлсэн билээ. Ф. Энгельс хүн нийгмийн хөгжлийн хуулийг нээсэн Марксын сургаалтай органик ертөнцийн хөгжлийн хуулийг нээсэн Дарвины сургаалыг зэрэгцүүлэн тавьж үнэлжээ.
Амьд ертөнцийн хувьсал хөгжлийн тухай материалист онолыг анх үндэслэгч, байгалийн алдарт шинжээч эрдэмтэн Ч. Дарвин 73 насандаа таалал төгсжээ.
Эх сурвалж : "Хүүхэд, залуучуудын нэвтэрхий толь - 3" (1988 он)
Дэлгэрэнгүйг Wiki-гээс
