Феодор Михайлевич Достоевский (1821.11.11 - 1881.02.09)
Феодор Достоевский хүүхэд байхаасаа л зохиолч болохыг мөрөөддөг байж. Эхний роман «Ядуу Хүмүүс» -ийг нь тухай үеийн утга зохиолын томоохон төлөөлөгчид, судлаачид - Николай Некрасов, Виссарион Белинсий өндөрөөр үнэлсэн байдаг.
Түүний ах дүү нар болон өөрийнх нь хүүхэд нас Москвад өнгөрчээ. Эцэг Михайл Достоевский Москвагийн ядуу хүмүүст зориулсан Маринcкий хэмээх эмнэлэгт эм зүйчээр ажилладаг байсан ба эх Мария Нечаева нь Москвагийн худалдаачины гэр бүлээс гаралтай байв.
Хүүхдүүдэд аавын тогтоосон дүрэм журмын дагуу гэрийн хүмүүжил олгогдсон аж. Aсрагч орой бүр тэдэнд орос ардын үлгэр уншиж өгдөг байв. Зундаа тэд Москвагийн ойролцоо Дарово Тулскийн мужид орших эдлэн газартaa очдoг байсан бөгөөд Достоевский хожим, ''хүүхэд насны маань хамгийн аз жаргалтай өдөрүүд тэнд өнгөрсөн'' гэж бичсэн байдаг.
Тэдний гэр бүл санхүүгийн хувьд тийм ч чадамжтай байгаагүй болов ч хүүхдүүддээ боломжийн хэрээр сайн боловсрол олгохыг чармайдаг байв.
1837 онд эх нь өөд болж, эцэг нь Феодор болон түүний ах Михайлыг Петербург-ийн инженерийн академи-д сургахаар илгээсэн байна. Достоевский тэр үеийнхээ тухай дурсахдаа: ''Ах бид хоёр зөвхөн яруу найраг, яруу найрагчидын талаар л мөрөөдсөөр байсан'' гэж ярьдаг байв.
Достоевский сургуулиа 1843 онд төгсөөд, бага дэслэгч цолтойгоор Петербургийн цэргийн инженерийн салбарт хуваарилагдсан ба жилийн дараа халагдсан байна.
Тэрээр утга зохиолын ажилдаа бүх цагийг зориулахаар шийдэн, Гомер, Пьера Корнел, Жана Батист Расин, Оноре де Бальзака, Виктора Гюго, Уильям Шекспирийн бүтээлүүдийг нухацтай уншиж судалсан байна. Түүнээс гадна Гавриил Державин, Михаил Лермонтов нарын яруу найраг, Николай Гоголь и Николай Карамзин нарын бүтээлүүд түүнд хамгийн ойр мэт санагддаг байжээ. Хүүхэд байхдаа Александр Пушкиний шүлэг яруу найргийг их уншидаг байсан тул ихэнх бүтээлийг нь цээжээр мэддэг байв.
1845 оны 5 сард Достоевский ''Ядуу хүмүүс'' романаа дуусгажээ. Тухайн үеийн Орост хамгийн нөлөө бүхий утга зохиолын ''аврагууд'' болох Николай Некрасов, Виссарион Белинский нараас уг роман өндөр үнэлгээ авчээ. Некрасов залуу зохиолчийг ''Шинэ Гоголь'' хэмээн магтаж, уг романы хэсгээс ''Петербургийн Цоморлиг'' сэтгүүлдээ нийтэлжээ. Белинский түүний энэ романы тухай:
'' Өнөөг хүртэл хэний ч зүүдэнд ороогүй Оросын үнэн, Оросын зан характерийн тухай яруу сайхан өгүүлж чадсан нь гайхамшиг!''гэж бичсэн байна. Дараагийн роман болох ''Двойник'' -оо Белинскийн сэтгүүлд өгөв. Харин уншигчид түүнийг нь тийм ч тааламжтай хүлээж авсангүй. Достоевский энэ тухай ахдаа бичсэн захидалдаа: ''Романы баатар Голядкин маань дэндүү уйтгартай дүр болсон болтой. Тийм учираас уншихад бэрх зохиол болж'' гэж бичсэн байна. Хожим нь тэрээр уг романаа дахин засаж бичжээ. Илүү болсон гэж үзсэн хэсгүүдээ хасаж, танан, зохиолын баатаруудын дэндүү урт, нуршуу харилцан яриануудыг цэгцэлж, гол санаанаас уншигчидыг холдуулаад байгаа бүх зүйлийг дахин редакторлов.
1847 оноос Достоевский социалист үзэл санааг ихэд таашаан татагдах болжээ. Хэвлэл номын эрх чөлөө, шүүхийн реформ, ядуу тариачдидыг чөлөөлөх тухай хэлэлцдэг Петрашевскийн дугуйланд идэвхтэй очдог, оролцдог болсон байна. Дугуйлан дээр нэг удаа Достоевский тухайн үед хориотой байсан Белинскийн захидал сэлтийг бусдад уншиж танилцуулдаг байв.
1879 онд түүнийг баривчилж, Пeтропавловскийн шоронд 8 сар гаруй хорижээ. Шүүх түүнийг ''Шашин хийгээд төр засгийн эсрэг гэмт хэргийн шинж чанартай Белинскийн захидлуудыг түгээсэн, сурталчилсан'' хэргээр буудан алах ял оноов. Харин цаазын ялыг гүйцэтгэхийн өмнөхөн Петрашевчуудын ялыг цөллөгт илгээхээр хөнгөлсөн байдаг. Фёдор Достоевскийг Омск-руу 4 жил цөллөгт илгээж, дуусмагц нь Семиплатинск-д жагсаалын цэрэг болгож алба хаалгах шийдвэр гаргажээ. 1856 онд түүнийг бүх ялаас чөлөөлж өршөөл үзүүлсэн байна.
Омск-д хоригдож байх хугацааныхаа сэтгэгдлээс үүдэн тэрээр ''Записка из Мертвого дома'' романаа бичжээ. Энэ роман Оросын цөллөгний амьдрал, тэндэхийн зан суртахууны талаарх анхны романуудын нэг болсон аж.
Энэ романыг үнэлж Тургенев Данте-ийн ''Там'', Александр Герцен Микеланджело-гийн ''Аймшигт Шүүх'' -тэй зүйрлэн ярьж, бичсэн нь буй.
Энэ романы талаар судлаачид өнөөг хүртэл маргалддаг бөгөөд нэг талаас түүний дурсамж гэх болов ч , роман өөрөө дотроо үй олон уран сэтгэмжийн элементүүдийг агуулсан тул уран зохиол гэцгээдэг байна. Тун удалгүй Достоевский өөрийн сэтгүүл ''Цаг Үе'' , ''Эрин Цаг'' - хоёр сэтгүүл гаргаж эхэлсэн ба энэ зуураа Герман, Франци, Англи, Швейцари, Итали и Австриар явав. Ингэж явахдаа тэрээр мөрийтэй тоглоомонд донтож, хожим нь тэр үеийнхээ тухай сэтгэгдэл, туршлагаар «Игрок» романаа бичжээ.
1860 - 1880 онд Достоевский хожим ''Агуу их таван ном'' гэж алдаршисан: «Преступление и наказание», «Идиот», «Бесы», «Подросток» и «Братья Карамазовы» романуудаа бичжээ. Эдгээр романууд Норвегийн Номын Клуб олон улсын байгууллагын ''Бүх үеийн шилдэг номууд''-ын жагсаалтад өнөө хэр орсоор байдаг аж. 1881 оны 2 сард Достоевский нас баржээ.
Оршуулгын цуваа олон километр үргэлжилсэн шүтэн бишрэгчидийнх нь цуваа байсан бөгөөд түүнийг Петербург дахь Тиxвинскийн Oршуулгын Газар оршуулсан байна.
