АНТУАН ДЕ СЕНТ-ЭКЗЮПЕРИ
(1900-1940)
Францын үргэлжилсэн үгийн нэрт зохиолч, нисгэгч Антуан де Сент-Экзюпери 1900 онд Лион хотод төржээ.
Далайн цэргийн сургуульд суралцахын зэрэгцээгээр дүрслэх урлагийн сургуульд явж байжээ. Цэргийн алба хааж байхдаа 1921—1923 онд нисгэгч болжээ. 20-р зууны 20-иод оны сүүлчээр Тулуз Дакарын хоорондох анхны нислэгт онгоцны багийн бүрэлдэхүүнд оролцон нисэж байв. Сент-Экзюперийн амьдрал, уран бүтээл салшгүй холбоотой.
Түүний бичсэн романууд: “Өмнөдийн шууданч” (1928—1929), “Шөнийн нислэг” (1931), “Хүмүүсийн гараг” (1939) бол өөрийнх нь туулж өнгөрүүлсэн амьдралын дуртгалууд билээ. Гадаадад байхдаа “Бяцхан хун тайж”, “Дайны нисгэгч” зэрэг зохиолуудаа бичсэн бөгөөд “Дайны нисгэгч” нь 1942 оны 2 дугаар сард англиар, 11 дүгээр сард францаар хэвлэгдэн гарчээ. Фашистууд уг зохиолыг хориглож байв. 1943 оны 5 дугаар сард Алжирт очиж, тулалдаанд оролцон, хэд хэдэн удаа аюултай даалгавар биелүүлж байсан. 1944 оны 7 дугаар сарын 31-нд Корсик арлын хавьд даалгавар биелүүлж яваад амь үрэгджээ. Сент-Экзюпери идэрхэн насандаа хорвоогийн мөнх бусыг үзсэн боловч түүний олон сайхан зохиолууд дэлхийн уншигчдын анхаарлыг татсаар байна. Түүний бичсэн “Хүмүүсийн гараг” роман нь Францын академийн, романд олгодог дээд шагналыг 1939 онд хүртжээ.
Хүүхэд залуучуудын нэвтэрхий толь (3-р дэвтэр, 1988 он)-д бичсэн нь:
Хүн төрөлхтний эрх чөлөө, аз жаргалын төлөө алтан амиа алдсан яруу найрагч Шандор Петефи, Гарсиа Лорка, Муса Жалиль нартай Францын алдарт зохиолч Антуан де Сент-Экзюперийн нэр эн зэрэгцдэг юм. Манай зууны чацуутан А. Сент-Экзюпери богинохон боловч намтар баян амьдрал туулж, нийтийн дайсан фашизмын эсрэг тулалдаж яваад амь үрэгдсэн билээ. Тэр нисэгчийн мэргэжилтэй, зохиолчийн авьяастай, газар тэнгэрийн алинд ч үзэг, онгоц хоёроороо зэрэг тулалдаж явсан юм.
«Намайг дайныг үзэн яддагийг чи сайн мэднэ шүү дээ, бусад хүмүүс амь насаа алдаж байхад ар талд үлдэнэ гэдэг миний хувьд дааж давшгүй хэрэг» гэж А. Сент-Экзюпери найз нартаа бичиж байв.
«Шөнийн нислэг», «Хүмүүсийн гараг», «Өмнө зүгийн шууданч», «Бяцхан хун тайж», «Цэргийн нисэгч» зэрэг алдарт зохиолууд нь сая сая хувиар хэвлэгдэж, эхний хоёр нь 1931, 1939 онд Францын утга зохиолын дээд шагнал авчээ. Удалгүй түүнийг XX зууны нэрт зохиолч хэмээн дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрчээ.
Зохиолчийн намтрыг сонирхвол дөрвөн настайдаа эцгээсээ өнчирч, аж төрөхийн түмэн бэрхийг туулан амжилтад хүрчээ. Нэгэн үе тэнгисийн цэргийн сургууль, уран барилга сонирхож явснаа 1921 онд орхиж, нисэх хороонд сайн дураараа бүртгүүлжээ. Жилийн дараа бага дэслэгч цолтой нисэгч болов. Хэдэн жилийн турш Франц, Африк, Өмнөд Америкт ажиллаж байх үедээ «Өмнө зүгийн шууданч», «Шөнийн нислэг» зэрэг алдарт зохиолоо бичиж, бас хэд хэдэн удаа хүнд осолд орсон ч азаар амьд мэнд үлджээ. 1934—1935 онд ЗХУ-д «Пари Суар» сонины сурвалжлагчаар очиж, шинэ нийгмийн бүтээн байгуулалттай танилцжээ. Буцаж ирээд Испанийн иргэний дайны фронтод хэдэн удаа очиж сурвалжилжээ. Дэлхийн II дайны эхэн үед А. Сент-Экзюпери Францаас АНУ-д бядан явжээ. 1942 оноос Антуан эсэргүүцлийн хөдөлгөөнд идэвхтэй оролцож эхэлсэн юм. «Цэргийн нисэгч» хэмээх алдарт тууж нь тэр үед хэвлэгдэж, энэрэнгүй үзэл, ялалтад итгэх итгэл нь гуйвшгүйг харууллаа.
«Нисэгч болон зохиолчийн хувьд та юугаар ч сольшгүй хүн шүү дээ» гэсэн нөхдийнхөө ятгалгыг «ёс суртахуунгүй явдал» гэж үзсэн юм. Олон ч удаа шархдаж, нисэгчийн хувьд тийм ч залуу гэж хэлэгдэхгүй болсон насандаа А. Сент-Экзюпери дөрвөн жилийн өмнө бүрэлдэхүүнд нь явсан эскадрильдаа очжээ. Үг яриа, үйл хэрэг хоёр ийнхүү хос жигүүр болжээ. Нислэг бол А. Сент-Экзюперийн хувьд зөвхөн онгоцоор агаарт хөөрөх бус, оюун санааны ертөнцдөө элэн хальж, хүн төрөлхтний хувь заяаг асар өндрөөс харж, өндрөөс тунгаах явдал байлаа. «Би үе тэнгийнхэндээ, та бүхэн нэгэн гарагийн оршин суугчид, нэгэн хөлгийн зорчигчид гэдгийг хэлэхийн тулд бичиж туурвидаг» гэж тэр хэлжээ. Энэ хөлгийн хувь заяа А. Сент-Экзюперид хамаагүй байсангүй. Тэр хэзээ нэгэн цагт ах дүүсэг ёс ялан мандана гэдэгт итгэж, түүний төлөө тэмцэж, бичиж, амь насаа зориулсан юм. Үйл хэрэгтээ бадрангуй хандах, нэр төр, нөхөрлөлийг эрхэмлэх, иргэний болоод зохиолчийн үүрэг хариуцлагыг хослуулах талаар А. Сент-Экзюпери хойч үедээ үлгэр дуурайл болж, юуны төлөө амьдарч, ажиллаж, юуны төлөө хэрэг тохиолдвол үхэх ёстойг 44 насандаа өөрийн биеэр харуулсан юм.
А. Сент-Экзюперийн «Бяцхан хунтайж» ном монгол хэлнээ хөрвүүлэгдэж, уншигч олны талархал хүлээсэн байна.
