(1789—1851)
Европоос нүүдэллэж ирэгсэд Хойд Америкийн үндсэн хүн амыг хөөн тууж, газар нутгийг нь эзэмшин, өтгөн төгөл ой модыг нь огтчиж, өргөн уудам тал газрыг нь хагалж, бух гөрөөс,
ан амьтдыг нь авлаж эхэлжээ. Энэ зэрлэг үйл явдал Америкийн нэрт зохиолч Жеймс Фенимор Куперын залуу зандан насанд болжээ. Тэр бүхнийг нүдээр үзсэн хүний хувьд америкийн индианчуудын амьдралын тухай түүний бичсэн тавал роман нь дэлхийн утга зохиолын алтан санд орсон юм. Эдгээр зохиолд Арьсан дэгтийт, Урт буут, Шонхорын мэлмийт, Мөр хөөгч, Ангууч зэрэг өөр өөр нэрээр гардаг Натти Бумпо ид залуудаа онгон зэлүүд нутагт очиж хүний хөл хүрээгүй газар мөр гаргахаар явсан цагаас эхлээд элдэв адал явдал, аюул осолд өртөж тэр бүхнийг даван туулсан боловч эцэстээ капиталист нийгмийн зууш болон үхэж төгсдөг. Энэ цуврал зохиолын эхний дэвтрүүд болох «Пионер», «Жим гаргагч», «Сүүлчийн Могикан» романд Англи, Францын колоничлогчид индианы олон овог аймгийг бүрэлгэн сүйтгэснийг уудлан илчилжээ.
Ж. Ф. Куперийн цуврал романы сүүлчийн «Ангууч», «Мөр хөөгч» зэрэг зохиолд индиануудын эгэл жирийн амьдрал эрх чөлөөг эрмэлзэгч, үнэнч шударга чанарыг колоничлогчид хайр найргүй харгис хэрцгийгээр нухчин дарж байгааг буруушаан шүүмжилжээ.
Их зохиолч газрын баян эзний хүү Ж. Ф. Купер Иелийн их сургуульд сурч байгаад төгсгөлгүй гарч, усан цэргийн алба хааж хэдэн жил далайгаар аялан явжээ. Дараа нь эзэмшилдээ ирж, уран зохиол дагнан оролдож эхлээд «Болгоомжлол» гэдэг роман бичсэн боловч түүнээс хойш хэвлэгдсэн «Тагнуул» романаараа нэр нь алдаршжээ. Ж. Ф. Купер эхэн үеийн зохиолууддаа шинэхэн тогтносон Бүгд Найрамдах Улсыг магтаж, сайн сайхан цаг ирнэ гэсэн итгэлээ илэрхийлж байв.
Тэр Франц, Герман, Итали зэрэг Европын хэд хэдэн орноор аялж, түүхэн явдлаас сэдэвлэсэн «Зүйтэй», «Гейденмауэр», «Яргачин» гэдэг гурвалсан роман бичжээ. Эдгээр зохиолдоо Европын орнуудад удтал тогтнож байсан феодалын байгууллыг шүүмжилж, түүнд АНУ-ын нийгмийн байгууллыг «ардчиллын дээд жишээ» болгон сөргүүлэн үзүүлжээ. Гэтэл эд мөнгөнд хомхойрон шунах нүнжиггүй сэтгэл, эздийн зоргоороо аашлах явдал цаглашгүй өсөж, хөрөнгөтний нийгмийн жинхэнэ нүүр царай танигдах болсон нь Ж. Ф. Куперийн бодож байсан ардчилалтай огт төсөөгүй байв. Тиймээс 1835 онд бичсэн «Моникинүүд» зэрэг романдаа хөрөнгөт нийгмийн хүн, хүн чанараа алдаж, араатан шиг болж, бүх юм мөнгөөр худалдагдаж, хүн өөрөө мөнгөний боол болжээ гэсэн санааг тод томруун гаргасан байна.
Ж. Ф. Купер дэвшилт романтизмын төлөөлөгчийн хувьд энэрэнгүй ёс, хүнд итгэх итгэлийг номлох, жирийн хүмүүсийн эр зориг, сайхан сэтгэлийг олон зохиолдоо магтан дуулж байв. Түүний уран бүтээлд ардач хандлага хуучныг баримтлах үзэлтэй хосолсон зөрчил байвч америкийн утга зохиолд шүүмжлэлт реализм дэлгэрэхэд тодорхой нөлөө үзүүлжээ.
Эх сурвалж: Хүүхэд залуучуудын нэвтэрхий толь-3 (1988) номоос
