Балжиртүндэвийн Дэмчигдорж
... Б. Дэмчигдорж гуай 1930-аад онд Арвайхээрийнхээ хошууны тэнхимд монгол бичиг, дөрвөн аргын тоо сурч, улмаар тэр үеийн ЗХУ-ын Улаан-Үүд хотноо Рафакт дөрвөн жил номын мөр хөөхдөө орос хэлэнд нэлээд зүгширч, цааш ахин 1958 онд МУИС-ийн Орос хэл-утга зохиолын ангийг дүүргэн дээд боловсрол эзэмшсэн байна. Тухайн цаг үед Гадаад Харилцааны Яамыг орос хэлтэй мэргэжилтнээр бэхжүүлэх засаг-төрийн бодлогын дагуу авьяаслаг залуучуудыг 1950-аад онд ГХЯ-нд татан авч ажиллуулахад тэдний нэг нь Б.Дэмчигдорж гуай байсан ажээ.
Тэр үес манай оронд төрөл бүрийн мэргэжилтэн цөөн, боловсролын байгууллагууд боловсон хүчнээр гачигдах тул мөн л дээд газрын шийдвэрээр Б.Дэмчигдоржийг хот хөдөөгийн дунд сургууль, Мал эмнэлгийн техникум, Ардыг гэгээрүүлэх яам зэрэгт багш, мэргэжилтнээр томилж ажиллуулсны сацуу Намын дээд сургуульд багшлуулж байсан түүхтэй юм. Чингээд 1958 онд түүнийг МУИС төгсмөгц ГХЯ-нд дахин татан авч тус Яамны Канцлярын орлогч дарга, БНАСУ дахь Элчин сайдын Яаманд нарийн бичгийн дарга, нэгдүгээр нарийн бичгийн даргаар хоёр ч удаа томилж ажиллуулсан агаад өндөр насны тэтгэвэрт гарах хүртлээ Яамны улс төр, хэвлэл-мэдээллийн хэлтэс, газруудад референт, орлогч дарга зэрэг хариуцлагатай алба хашиж явсан дипломат хүн бүлгээ.
Энэ хугацаанд дунд сургуулийн монгол хэлний болон худам монгол бичгийн сурах бичгийг тухайн салбарын мэргэжилтнүүдтэй хамтран зохиож хэвлүүлсний гадна “Халх монгол хэлний дүрслэх үгс” сэдвээр докторын ажил бичиж гүйцээжээ.
Б. Дэмчигдорж бол 1950-1960-аад онд өсөж бойжсон шинэ үеийн бүтээлч сэхээтний нэгэн төлөөлөгч мөн бөгөөд өөрийн хүсэл зоригоор Лев Толстойн өгүүллэгүүд, Теодор Драйзерын “Сэтгэлийн догшин шуурга” роман, А. П. Чеховын сор болсон тууж, өгүүллэгүүдийг эх монгол хэлнээ орчуулан буулгасан манай улсын нэртэй орчуулагчдын нэгэн байсанд өдгөө бид бахархшуутай. Үүгээр Б.Дэмчигдоржийг уншигч олондоо их буян үйлдсэн бичгийн хүн гэж хэлж болно. Чухамдаа Лев Толстой, Теодор Драйзер, А. П. Чехов нарын сонгомол зохиолыг барьж авч орчуулна гэдэг бол барагтай аавын хүүгийн зүрхэлдэг ажил биш гэдгийг соёлтой, боловсролтой хэн боловч мэдэх ажээ.
Монгол Улсын Соёлын Гавьяат Зүтгэлтэн, Франц Улсын Хүндэт Легионы одонт Т. Төмөрхүлэг
Эх сурвалж : "А. П. Чехов : Ёгт өгүүллэгүүд" (2023 он, Улаанбаатар) номоос
