Цэрэн-Очирын ДАМБАДОРЖ
(1899-1934)
Их Шавийн Манзушир отгийн харьяат. 1899 онд Нийслэл хүрээний Амгаланбаатарт төрж, зайсан Цэрэн-Очирынд үрчлэгдсэн. Зургаан наснаас Элбэг Амгалантын Сандилин дацанд шавилан сууж, 1910-1918 онд манж, монгол,орос хэл бичгийн, Троицкосавскийн “Реальное” гимнази, Цахилгаан мэдээний сургуульд сурсан.1918-1920 онд Нийслэл хүрээний цахилгаан мэдээний газар, Хиагтын төмөр утасны хороонд холбоочноор ажиллаж байв.
1920 оны намраас эх орончдын үйл ажиллагаанд нэгдэн МАН-ын анхдугаар хурлаас Төв Хорооны гишүүнээр сонгогдсон. АТЗГ-ын Дотоод яамны Гадаад харилцааны хэлтсийн түшмэл, журамт цэргийн суртлыг номлогчоор ажиллаж Хиагтын байлдаанд оролцсон. АТЗГ-ын төлөөлөгчөөр Баруун хязгаарт томилогдон Дөрвөдийн хоёр аймаг, Ховдын сайдын газар, нутгийн эрх баригчдын дэмжлэгээр Баруун хязгаарын Засгийн газар, Ардын намын хороог байгуулан цэрэг элсүүлж, хязгаар нутгийг цагаантнаас чөлөөлөх тэмцлийг Ц.Хасбаатар, К.К. Байкалов нарын хамтаар удирджээ. 1921 оны хувьсгалын партизан.
1922 онд Москвад Дорно дахины хэл бичгийн сургуульд сурсан.1923-1928 онд МАН-ын Төв Хорооны Суртлын хэлтсийн эрхлэгч, Тэргүүлэгч гишүүн, дэд дарга, даргаар ажиллахдаа Коминтернээс хараат бус, бие даасан бодлого, үйл ажиллагаа явуулахыг эрмэлзсний учир “Баруунтан” гэгдэн намын удирдлагаас чөлөөлөгдөж ЗХУ-д нутаг заагдан суусан.1928 оны сүүлээс ЗХУ дахь Монголын элчин төлөөлөгчийн газарт худалдааны төлөөлөгч, 1929-1932 онд Москвагийн Улс ардын аж ахуйн дээд сургуулийг төгсч янз бүрийн ажил эрхэлж байв.
МАН-ын баримт бичгүүдийг боловсруулах, Коминтерн, БХК(б)Н-ын баримт бичгүүд, Ф.Энгельсийн “Өрх гэр, өмч хөрөнгө, засаг төрийн үүсэл” зохиолыг орос хэлнээс орчуулж, “Толбо нуур” тууж, ”МАХН-ын байдал”, ”Хураангуй явдал.Пионер багачуудын мөрдөх дэвтэр” зэрэг товхимол,1921 оны хувьсгал, нийгэм, улс төр, эдийн засаг, шашин, соёл боловсролын байдал,бодлого зорилгын тухай 20 гаруй өгүүлэл хэвлүүлсэн. “Толбо нуур” туужид нь Судар бичгийн хүрээлэнгээс тусгай шагнал олгож байжээ.
1934 оны 6 дугаар сард Москвад нас барсан.
Эх сурвалж
