(1854—1909)
Шүлэгч Сэдбазарын Лувсандондов Засагт хан аймгийн Хан Хөхий уулын хошуу-ны ноён Сэдбазарын аягач эмэгтэй Хорлоогийн хүү болон Хөх модон бар жил төржээ. Хошуу ноён Сэдбазар өв залгамжлах үр хүүхэдгүй байсан тул ядуу бүсгүй Хорлоогийн хүүг үрчлэн авсан байна.
Лувсандондов төрөлхийн авъяас билиг сайтай хүүхэд байсан учир бага наснаас Монгол, Манж, Төвд хэл бичигт сайтар суралцаж эрдэм боловсролтой түшмэл болох эх суурийг олж авчээ.
Тэрээр 1876 онд хошуу ноён сууж Халхын өрнө замын зүүн гарын хошууг захирах эрхтэй, Жүн вангийн зэрэг, засаг төрд туслагч гүн болсны дээр 1897 онд Засагт хан аймгийн туслах жанжны тушаалд томилогдсон байжээ. Энэ үеэс хойш олон нийтэд Лу жанжин гүн хэмээн алдарших болсон гэдэг. Олон түмний дотор ам дамжин дэлгэрсэн домог яриа хийгээд судлагчдын бичиж нийтлүүлсэн мэдээ баримтаас үзвэл Лувсандондов бол Манж-Хятадын дарангуйллыг үзэн ядагч, Үндэсний тусгаар тогтнол, улс орныхоо ирээдүйн хөгжил дэвшлийн төлөө санаа тавигч, тухайн үедээ боловсролтой, дэвшилтэт үзэл санаа бүхий нэр төртэй томхон түшмэл байжээ.
Тэрээр улс төр нийгмийн үйл хэрэгт идэвхтэй оролцож байсан төдийгүй, уран бүтээлч, авъяаслаг яруу найрагч хүн байв. Бидэнд мэдэгдэж буй баримтаар Лувсандондов “Хан хөхүйн магтаал” хэмээх найраглал, “Сайвар халтар”, “Эр хүрэн морь”, “Хөхүй маань буга”, “Өндөр хангайн буга”, “Нүүхийн жаргал”, “Билгийн үүд”, “Гурван чухаг”, “Таван эрдэнэ”, “Үсэг бичиг”, “Эрдэм ухааны түлхүүр уугуул бичиг минь”, “Ахуй орчлонгийн аяс”, “Хан сайхан”, “Ухааны ном”, “Мөнх нь үгүй хорвоо”, “Бүсгүй хүний увидас” зэрэг олон сонирхолтой дуу шүлэг бичиж байсны дээр Бадруулт төрийн 26-31 (1900-1905) онд тухайн үед болж байсан сонирхолтой мэдээ баримтыг багтаасан тэмдэглэл хөтөлж байв.
Монголын судлаачид Лувсандондовын намтар, уран бүтээлд холбогдох мэдээ сэлтийг нийтлүүлэх, түүний бичсэн шүлэг найргийг илрүүлэх тал дээр судалж нилээд их зүйлийг хийсээр иржээ. Лувсандондовын дуу шүлэгт юуны өмнө малчин, олон түмний таашаал, сонирхолд нийцэх хүлэг сайн морь, эх нутгийн баялаг, байгалийн гоо үзэмжийг гол төлөв магтан дуулсан байдаг юм. Ийм ч учраас түүний дуу шүлэг зохиол олон түмний сонирхолд гойд нийцэж ам дамжин, бичгийн уламжлалаар өргөн дэлгэрч байжээ.
дэлгэрэнгүйг эндээс
