ВОЛЬТЕР М. Ф.
(1694—1778)
Вольтер гэдэг утга зохиолын нууц нэрээрээ алдаршсан Мари Франсуа Аруэ, Парис хотын нэгэн чинээлэг айлд төржээ. Яруу найрагч, хүүрнэл үгийн болон жүжгийн зохиолч, философич, түүхч Вольтерийг XVIII зууныг бүхэлд нь хамарсан соён гэгээрүүлэгчдийн эриний үзэл санааг оройлон дагуулагч гэж Өрнө дахины түүхэнд тэмдэглэсэн нь бий. Харин тухайн үеийн Францын эрх баригч дээдэс, баячууд, сүм хийдийнхэн түүнийг «аюултай хүн», «бурхан шүтээнд тэрслэгч буруу номтон» хэмээн ад шоо үзэн, элдвээр гадуурхан хавчиж байв.
Төрөлхийн хурц ухаан, авьяас билигт Вольтер бага балчраасаа ном зохиол унших дуртай, шүлэг зохиол сонирхон оролдохын зэрэгцээ жүжгийн зохиолч болохыг мөрөөддөг байжээ. Дээгүүр зиндааны язгууртныг элэглэн шүүмжилсэн нэг шог шүлэг нь олны дунд дэлгэрснээс болж хаант засаг түүнийг баривчлан Бастилийн шоронд арван нэгэн сар хорьсон байна. Гянданд хоригдож байхдаа «Эдип» хэмээх эмгэнэлт жүжиг бичсэнийг нь 1781 онд Парисын театрт анх тогложээ. Хэдхэн жилийн дараа Францын шилдэг яруу найрагч, үндэсний бахархал болсон суу билигтэн хэмээн алдаршсан Вольтерийг нэгэн язгууртан дээдэстэй арцалдан мөчөөрхсөн хэргээр дахин хорьжээ. Хоёр дахь удаагаа хаант ёс, феодалын нийгмийн бурангуй ёстой мөргөлдөж шударга бус цээрлэл хүлээсэн тэр бээр гяндангаас гармагц Англид очиж гурван жил болохдоо хөрөнгөтний хувьсгал ялсан тэр орны уран зохиол, шинжлэх ухааны ололт амжилттай танилцаж, материалист философийг судалсан байна.
Тэр шашны сүм хийдийн бурангуй явдал, шившигт ёсыг хайр найргүй илчлэн буруушааж, «Хорт могойг няц дарагтун!» хэмээн уриалан феодалын харгис дэглэмийн эсрэг эрс шийдвэртэй тэмцэхийг үзэл бодол нэгт нөхдөдөө уриалж байв.
Вольтерийн утга зохиолын болон философийн бүтээлийн өв сан асар их өргөн цар хүрээтэй юм. Тухайлбал «Генриада» буюу «Генрих вангийн тухай дуулал» туульсын найраглал, «Орлеаны хатагтай» баатарлаг хошин найраглал бичсэн билээ. Яруу найргийн зэрэгцээ 52 жүжиг бичсэний 21 нь феодалын бурангуй ёс, шашны үнэн нүүр царайг илчилсэн зохиол юм.
«Задиг буюу хувь заяа» (1748), «Кандид» (1759) зэрэг туужуудад нь түүний өвөрмөц авьяас билэг хурц илэрдэг төдийгүй сайн муу, үнэн худлын зөрчил, нийгмийн шударга бус явдал, эгэл ард олны оюун санааг төөрөгдүүлж байсан сүм хийдийн хуурамч номлол бузар бурангуйг хайр найргүй шүүмжилжээ. Түүнчлэн «Эгэл хүн» (1767) тууждаа мөн л шашны харгис шинжийг илчлэн тэр нь хүний төрөлх ча
нар, эгэл хүний амьдралд харшилж байдгийг дүрслэн үзүүлсэн юм.
Вольтерийн суу билэг, алдар нэр тухайн үеийн Европ дахиныг бишрүүлдэг байсан учир олон улс, гүрний хаад, ноёд түүнийг урьж залдаг байжээ. Пруссийн хаан II Фридрихийг тэр бээр соён гэгээрсэн хаан гэж эндүүрэн урилгыг нь хүлээн авч эзэн хааны номын багш, дотно нөхөр гэгдэж байхдаа мунхаг мулгууг нь таньж мэдмэгц зайлан оджээ.
Хаад ноёдоос хол, хөнөөж хорлох зүсэн зүйлийн дайсагнагчдаас зайдуу байхыг эрхэмлэсэн Вольтер, Франц, Швейцар улсын хилийн заагт байдаг Ферней хэмээх нутагт багавтар эдлэн газар худалдан авч насныхаа сүүлийн 20 жилийг тэнд бүтээж туурвих хөдөлмөр эрхлэн өнгөрүүлсэн байна. Түүний эзэмшил газар тийш зочин гийчин, жуулчин, эрдэмтэн мэргэд тасралтгүй цувдаг байв.
Алдарт зохиолч В. Хюгогийн хэлсэнчлэн Вольтер бол «чухамдаа бүхэл бүтэн эрин үетэй дүйх суут ухаантан» байв.
эх сурвалж: "Хүүхэд залуучуудын нэвтэрхий толь-3" (1988)
Дэлгэрэнгүйг Wiki-гээс
