Мари́-Анри́ Бейль
(1783 — 1842)
Францын зохиолч, сэтгэл зүйн романыг үндэслэгчдийн нэг Бейль олон нууц нэр ашиглан зохиол бүтээлээ хэвлүүлдэг байсан боловч гол гол бүтээлүүдээ Стенда́ль (Stendhal) нэрээр хэвлүүлжээ.
"Хүн төрөлхтөнд Анри Стендаль гэж алдаршсан Францын энэ алдарт зохиолчийн жинхэнэ нэр нь Анри Мари Бейль гэдэг ажээ. Тэр бүгд найрамдах үзэлтэй, энэрэнгүй сэтгэлтэй өвөг эцгийнхээ гэр бүлд хүмүүжжээ.
А. Стендаль идэр залуу насандаа цэргийн албан хааж байгаад Наполеоны уналтын дараа Италид очиж, тэнд Ж. Байронтой нөхөрлөж явсан бөгөөд 1821 оноос Парист ирж хэвлэлийн газар ажиллаж байсан байна. Тэр анхандаа сонгодог хөгжмийг ихэд сонирхож хөгжмийн алдарт зохиолчдын амьдрал, уран бүтээлийн тухай ном зохиол бичиж байлаа. Улмаар утга зохиолын янз бүрийн маргаанд идэвхтэй оролцож, романтизмыг хамгаалан дэмжиж явжээ. 1817 онд «Гайдн, Моцарт ба Метастазиогийн амьдрал», «Италийн уран зургийн түүх» зэрэг судалгаа, сурталчилгааны ном бичжээ.
А. Стендалийн 1831 онд бичсэн «Улааныхан ба харынхан» роман нь түүнийг ихэд алдаршуулсан бөгөөд он цагийн эргэлтэд үнэ цэнэ нь үл буурах шилдэг сайн бүтээл болж чаджээ. Романд 1830 оны долоодугаар сарын хувьсгалын өмнөх Францын нийгмийн байдлыг өргөн дэлгэр зурж үзүүлсэн юм. А. Стендаль энэ романдаа хаант засгийн (хар) жилүүдийн эсрэг хувьсгалын (улаан) үеийг баатарлаг, идэвхтэй үе гэж битүүхэн сөргүүлэн тавьсан бол «Люсьен Левен» гэдэг төгсөөгүй романдаа Францын нийгмийн амьдрал, тэдний адал балмад бодлогыг бодитойгоор дүрслэн үзүүлжээ. Тэр бас үндэснийхээ эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцсэн италийн ард түмний тухай «Вангийн охин Ванина» зэрэг хэд хэдэн туурь бичсэн байна. 1839 онд бичсэн «Пармын гүнт улс» романдаа Наполеоны цэрэг Хойд Италид орж ирэхэд олон жил Австрийн дарлалд байсан ард түмэн эрх чөлөө, хувьсгалын эхлэл гэж баяр хүргэж, улмаар нийтийн эх оронч идэвх сэргэн, баатарлаг үйлсийг хүсэн тэмүүлэх болсон тухай өгүүлсэн байна. Наполеон ялагдаж, Австрийн цэрэг дахин Италийг эзэлсэн боловч нэгэнт өрнөсөн улс төр, үндэсний идэвх тэр дороо дарагдсангүй. Харин эх оронч итали хүмүүсийн сэтгэлд бат оршин үлдсэн гэдгийг яруу сайхан дүрслэн үзүүлжээ.
А. Стендалийг амьд сэрүүн ахуйд нь түүний зохиол бүтээл бараг хэвлэгдээгүй юм. Харин XIX зууны II хагаст зохиолуудыг нь өргөн хэвлэж чухамдаа түүнийг шинээр «нээжээ». Тэр цагаас хойш Францын зохиолчдын олон үе А. Стендалийн уран бүтээлийн үнэт өв уламжлалаас суралцаж ирсэн юм. Улмаар түүний төрсөн Гренобль дахь байшинд нь 1933 онд амьдрал, уран бүтээлийг нь харуулсан музей байгуулсан байна.
Хүн төрөлхтний соёлын эрдэнэсийн санд хүндтэй байр эзэлдэг «Улааныхан ба харынхан» романыг 1970-аад онд монгол хэлнээ орчуулан хэвлэснийг манай уншигчид таашаан хүлээж авсан юм." Эх сурвалж : Хүүхэд залуучуудын нэвтэрхий толь - 3 (1988)
