Базаргарьдын Дашцэрэн
(1921-2000)
Орчуулагч, дипломатч
"Дашцэрэн гуай 1921 онд Сэцэн хан аймгийн Сан бэйсийн хошуу, Ялгуусан хутагтын отог, Халхын таван өндөр гэдэг газар төрсөн ажээ. Энэ нь өнөөгийн Чойбалсан сумын нутаг.
Дашцэрэн гуайн өөрийнх нь товьёглон бичсэн намтрын хэсгийг үзэхэд 1932 оноос 1936 онд Дорнод аймгийн Очирбаянмөнх сумын бага сургуульд (энэ нь одоогийн Чойбалсан сум) сурч, дараа нь Баянтүмэний (Чойбалсан хотын) артельд ажилчин байжээ. Түүнээс хойш Нам ба улсын төв сургууль, Намын шинэ хүчний дээд сургууль, Москвагийн Дорно дахины дээд сургуульд суралцсан юм байна. 1945-1948 онд Ардыг гэгээрүүлэх яаманд орлогч сайд, 1948-1950 онд Гадаад явдлын яаманд хэлтсийн эрхлэгч хийгээд түүнээс хойш Шинжлэх Ухааны хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтан, "Үнэн" сонинд хэлтсийн эрхлэгч, Ленинградын улсын их сургуулийн сэтгүүлчийн ангийн оюутан, МоскваД "Үнэн" сонин, МОНЦАМЭ-гийн сурвалжлагч, МАХН-ын төв хороонд тасгийн дарга, хэлтсийн орлогч эрхлэгч зэрэг дээгүүр алба хашиж байгаад 1984 онд тэтгэвэрт гарчээ.
Дашцэрэн гуай тэтгэвэрт гарсан хойноо зүгээр суусангүй, орчуулгын ажил замбараагүй болсныг бодолцон, алба, амины бүх орчуулгыг нэгэн байгууллага хариуцвал гадаад дотоодын буруу зөрүү орчуулгатай бичиг баримт элбэгшиж байгааг эмхлэн цэгцлэх зорилгоор Орчуулагчдын эвлэл байгуулах, Орчуулгын товчоог бий болгох ажлыг биечлэн санаачилсныг бид мэднэ.
Авьяас, чадвар хоёр тэтгэвэрт гардаггүй гэдгийг Дашцэрэн гуайн жишээ бэлхнээ харуулж байна. Дашцэрэн гуай 1984 онд тэтгэвэрт гарснаасаа хойш арван тав, зургаан ном, өгүүлэл, найруулал орчуулсан юм уу бичсэн байна. Эдгээрээс заримыг дурдвал Монголын тухай мэдээлэл (Монголыг гадаадад сурталчлахад зориулсан анхны дэлгэрэнгүй зурагт лавлах), "Хүрэл хөшөөний сүүдэр", "Эр цэрэг, зэр зэвсэг", "Хатан хаан хилэгнэсэн нь" зэрэг өгүүлэл, "Гурван хорын зангилгаа", "Нийслэлийн дуулал" зэрэг найруулал, "Жинь, Пин, Мэй" хэмээх 4 боть хятад роман, В. Яны "Эцсийн тэнгист хүрсэн нь" роман, Б. Владимирцевын "Чингис хаан", Т. Петерс, Р. Уотерман нарын "Үр ашигтай удирдлага" зэрэг ном товхимол зэргийг бичихийг нь бичиж, орчуулахыг нь орчуулжээ.
Түүнчлэн Дашцэрэн гуайн бичсэн зарим өгүүлэл, найруулал нь орос, англи, франц, испан, хятад зэрэг хэлээр хэвлэгдсэн юм байна."
Г. Амар "Эгэл эрхмүүд" номоос
