(1441 - 1501)
Хүсэл эрмэлзэл, бодол санаа нь яруу найрагтаа тусгалаа олж, ард олны санаа сэтгэлийн гүнд үхэшгүй мөнхжин, эрин зууны эргэлтэд ч үл элэгдэх суут бүтээл олныг туурвисан Навои Низамаддин Мир Алишер бол узбекийн алдарт яруу найрагч, их сэтгэгч, соён гэгээрүүлэгч, төрийн зүтгэлтэн байжээ.
Төмөр хааны ордны шадар түшмэлийн хүү боловч хүнд төвөгтэй амьдрал туулжээ. Дөнгөж арван таван настайдаа турк, фарси хэлээр шүлэг бичдэг гэж нэгэнт нэрд гарсан байв.
Түүний багын анд нөхөр султан Хусайн Байкар засгийн эрх авахдаа Навоиг төрийн тамга барих хүндтэй албанд урин ажиллуулсан байна. Хааны албанд зүтгэж байхдаа А. Навои эрдэмтэн, зураач, хөгжимчин, шүлэгч нарт тусалж, хэлмэгдэж зовсон харц ардыг өмгөөлөн хамгаалж, сургууль, эмнэлэг барих ажлыг удирдаж байжээ.
Дэвшилт үзэл санаанд нь ордныхон дургүйцэж, түүнийг алсын Астрабад хотын захирагчаар нутаг заан суулгажээ. Ордны эрхтэн дархтан, атаач жөтөөч хүмүүсийн үймээн самуун ихсэх үед султан хаан ухаалаг А. Навоин тусламжийг дахин авахаас аргагүйдэж, 1488 онд түүнийг Гератад ирэхийг зөвшөөрсөн гэдэг.
А. Навоин утга зохиолын өв арвин бөгөөд шүлэг, найраглал, хүүрнэл зохиол, эрдэм шинжилгээний бүтээлийнх нь 30 орчим эмхэтгэл үлджээ. Түүний «Сэтгэлийн хөмрөг» гэдэг алдарт найраглал нь «Багын гайхамшиг», «Залуугийн шүтээн», «Идрийн баясгалан», «Буурлын сургаал» гэсэн дөрвөн хэсгээс бүрдэнэ. «Фанийн диван» гэдэг уянгын шүлгийн эмхэтгэл нь фарси хэлээр үлджээ. А. Навоин бүтээлийн оргил нь 1483—1485 онд бичсэн «Тавал найраглал» юм. Түүнд «Үнэн явдалтны үймрэл», «Фархад, Ширин хоёр», «Лейли, Межнун хоёр», «Долоон гараг», «Искандерийн хэрэм» гэсэн таван алдарт найраглал оржээ.
А. Навои феодализмын тархай бутархай үеийн хаад ноёдын хоорондын дайсагнал, түрэмгийллийн уршигт бүхэл бүтэн улс үндэстэн сүйрэн байсан гунигт үзэгдлийг жигшин, тэдний дур мэдэн явуулагч бузар хэргийг үнэн бодитойгоор зураглан, ард түмнийг эрх чөлөө, оюун ухааны дэвшилтэд уриалан дуудагч байв. Насан өндөр болсон хойноо «Шувууны хэл» ёгт найраглал, «Дурласан зүрх» гэсэн философийн зохиол туурвижээ. Уран бүтээлдээ энэрэнгүй үзэл, ардчилсан хүсэл эрмэлзлийг тусгаж, хүний нэр төр, түүний аз жаргалыг магтан дуулж байсан нь хожим дорно дахины утга зохиолд дэвшилт романтик арга хөгжихөд нөлөө үзүүлсэн юм.
А. Навоин зарим зохиол монгол хэлээр «Уянгын шүлгүүд» гэсэн нэртэй гарчээ.
Эх сурвалж : "Хүүхэд, залуучуудын нэвтэрхий толь - 3" (1988 он)
