ЦАХИМ НОМ

ГАЛИДАСА

Галидаса бол Энэтхэгийн төдийгүй дэлхий дахиныг баясгасан их яруу найрагч, жүжгийн зохиолч, суут сэтгэгч байжээ.

Галидасын Үүлэн зардас найраглалыг нь Бямбын Ринчен 1963 онд, Шагундала жүжгийг нь Н. Гэндэндарам 1989 онд монгол хэл рүү орчуулж олны хүртээл болгожээ.

Дэлгэрэнгүйг Wiki-гээс

 

ГАЛИДАСА (IV—V зуун)

Сэрэмж алдсан нэгэн ягчис хилэнт эзний бошиг зарлигаар
Сүр жавхлангаа бууруулан, үзэсгэлэнт амрагаасаа жилээр хагацаад
Сэтгэлд тааламжит гүнжийн угаалд ариудсан мөрний ойр
Сүүдэр төгөлдөр гялбарваас модот Рамын уулнаа суун авай

гэж эртний Энэтхэгийн «Үүлэн зардас» хэмээх бичгийн гайхамшигт дурсгал эхэлдэг.  Үүнийг зохиогч нь монголчууд «хар охин тэнгэрийн зарц» гэж хэлэлцсээр ирсэн Энэтхэгийн яруу найрагч Галидаса юм.  Түүний намтар түүхийн талаар лавтай баримт мэдээ ховор боловч зохиол бүтээлээс нь яруу найрагчийн чин хүсэл, санааг мэдэж болно.

Тэрээр «Рагхугийн төрөл», «Кумарын төрсөн нь» гэдэг туульсын чанартай хоёр найраглал, «Үүлэн зардас» хэмээх уянгын найраглал, «Шагунтала», «Малавика, Агнимитра хоёр», «Урвас» зэрэг жүжиг зохиожээ.  Эдгээрээс «Үүлэн зардас», «Шагунтала» хэмээх найраглал нь гойд алдаршжээ.

Галидасагийн алдарт зохиол бүтээл Энэтхэг оронд түгээмэл дэлгэрсэн төдийгүй орос, герман, франц, англи зэрэг хэл дээр хэвлэгджээ.

«Үүлэн зардас» найраглалыг монгол хэлэнд 200 жилийн өмнө орчуулан хэвлэжээ.

Нийт 100 гаруй шад шүлгээс бүрддэг «Үүлэн зардас» найраглал бол үзэсгэлэнт тансаг байгаль, бүсгүй хүний гоо сайхны магтуу юм.  Найраглалын эхэнд «Сэрэмж алдсан нэгэн ягчис (Намсрай бурхны дагуул, түүний эрдэнэсийг сахигч, ред.) хилэнт эзний бошиг зарлигаар үзэсгэлэнт хань, эх нутгаасаа хагацсаны улмаас элэг эмтрэн, нулимс барьж ядан, тэсгэлгүй гуньхран уйтгарлаж» сууснаа «алсын үүл уулсын оргилд налан наалдсаныг ажин үзээд» үүлэнд хандан, хайртдаа мэдээ хүргэхийг гуйж байгаа тухай гарна.  Найраглалын ихэнх хэсэг ягчсын байгаа Энэтхэгийн өмнөд нутгаас түүний төрсөн умар зүгт аялах үүлэн зардасны замын уран гоо байгаль, хүн зоны ажил үйлсийн ундраа бүтээл, зан заншил, хайр сэтгэлийг урнаар зурагласан байдаг.  Төгсгөл хэсэгт эр нөхрөөсөө холдож, ижлээс салсан янзага мэт үлдсэн хань ижилдээ үүлэн зардсаар илгээсэн өрөвч сэтгэлт ягчсын өр зүрхний үнэн үгийг яруу илтгэхийн ялдамд амьдралын гүн ухаан учир холбогдлыг тайлбарлан:

Хайрт чи минь бас хэтэрхий цөхрөн зовоод яахим
Үргэлж зовох, үргэлж жаргахын ёсон байдаггүй
Хүний өөдлөх уруудах нь тэрэгний хүрдийн адил вий

хэмээн өгүүлжээ.

Галидасагийн нэрд гарсан алдартай жүжиг «Шагунтала» нь байгалийн сайхан, үнэнч ариун сэтгэлийн тухай жүжиг бөгөөд үнэн мөн, ариун журам заавал ялах ёстойг үзүүлжээ.

Даяанчийн охин Шагунтала ойн төгөлд найз нөхөд, эцэг эх, цэцэг жимс, ойн олон амьтдын дунд амар тайван аж төрж байтал ан хийж явсан Душманта хаантай учирч хайр сэтгэлтэй болсноор түүний амгалан байдал алдагдана.  Хаан ч Шагунталагийн гоо үзэсгэлэнд унан, гэрлэх сүй тавьж бөгжөө орхиод буцна.  Хөөрхий Шагунтала хэвлийдээ үрээ тээж хааны ордны зүг явахад бүх ой гуньж, өвсөнд гөрөөс уруул хүргэхээ больж, үзэсгэлэнт тогос бүжихээ зогсож, өнгөт навчис санаашран дуслах нулимс мэт унан байгаагаар дүрсэлсэн нь Шагунтала бүхэнд хэрэгтэй, бүхний хайрыг татсан, санаа сэтгэл, бие цогцос ариун сайхан хүн мөний гэрч юм.  Гэтэл Душманта хаан Шагунталаг мартаж. түүнийг гомдоосон бөгөөд энэ үед цэвэр ичимтгий, номхон дөлгөөн, ариун сэтгэлт Шагунтала хааны хуурамч байдлыг илчлэн «Ичгүүргүй амьтан, хүн бүхнийг өөр шигээ хуурамч гэж үзнэ үү.  Өвсөнд хучигдсан нүх шиг өнгөн сайхнаар үнэнээ нуудаг, үг нь сайхан боловч зүрх нь чулуу юм санжээ» хэмээн өгүүлж байна.  Үзэсгэлэн төгөлдөр сайхан санаатай, үнэнч шударга, зовлон даах тэнхээ зоригтой Шагунталагийн дүр олон үеийн турш уншигч үзэгчдийн хайрыг татсаар ирсэн юм.  Хожим нь Душманта өөрийн бэлэглэсэн бөгжийг үзэж Шагунталаг танин гэргийгээ болгон суудаг.

Хаад язгууртны урвагч хувирамтгай зан, даяанчийн эгэл охины үнэнч ариун сэтгэлийг харшуулан үзүүлсэн энэ жүжиг дэлхийд алдаршсан сод бүтээлийн нэг юм.  Германы их зохиолч В.  Гёте эл жүжгийг уншаад «Энэхүү цаглашгүй нандин бүтээлтэй анх танилцмагц сэтгэл автан, зориг бадран, сонирхон судалж, ямар ч болов германы тайзнаа хүргэх юм сан гэдэг хэрээс хэтэрсэн хүсэлд хөтлөгдөв.  Гайхамшигт энэ бүтээлтэй ойр дотно болсон маань миний амьдралын нэгэн чухал үе болно» гэж бичжээ.

эх сурвалж: Хүүхэд залуучуудын нэавтэрхий толь-3 (1988) номоос

Зохиолч (орчуулагч)-ийн номууд

Өнөөдөр: 1506
Сүүлийн 7 хоног: 50676
Сүүлийн 1 сар: 249537
Нийт хандалт: 9589022