Болеслав Прус
(1847 - 1912)
Болеслав Прус бол түүний нууц нэр юм. Жинхэнэ нэр нь Александр Гловацкий билээ. 1847 оны наймдугаар гарын 28-нд Польшийн зүүн өмнөд нутгийн Хрубешув хотноо ядуурсан сурвалжит айлд төржээ.
Гимназид сурч байхад нь (1863 онд) төрийн эсрэг ард түмний бослого эхэлж идэр хөвүүн эх орныхоо тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэлд оролцож яваад шархдан баригдаж гянданд орсон авч ар гэрийнхэн нь хөөцөлдсөөр суллуулж авсан байна.
Сургуульд сурч байхдаа байгалийн шинжлэл, тооны ухааныг гойд сонирхож эрдэмтэн болох чин санаа өвөрлөж явсан боловч эд хөрөнгөний гачигдлаас болоод их сургууль төгсөж чадаагүй юм. Хоёрхон жил суралцаад их сургуулиа орхиж сэтгүүлчийн ажлын мөр хөөжээ.
Прусийн зохиолч болсон замын эхлэл тун жирийн билээ. Нийтлэл, өгүүлэл бичиж шог сэтгүүлүүдэд хурц ухаалаг шүлэг зохиож өгдөг байсан байна. Хожим нэрт романч болсон хойноо ч сэтгүүлч, нийтлэлчийнхээ ажлыг орхиогүй юм. «Сонин хачин» гэдэг сэтгүүлийн эрхлэгч байхдаа: «Бид «Сонин хачин» сэтгүүлийг нийгмийн амьдралд аль болохоор их тустай болгох сон гэж хүснэ. Одон орны судлал, огторгуйн эрхсийн хөдөлгөөн, уур амьсгалын өөрчлөлтийг алдалгүй ажиж байдгийн адилаар сэтгүүлээ нийгмийн үйл амьдралыг алдалгүй ажин шинжилдэг газар болгохыг эрхэм болгоно» гэж бичсэн нь чухамдаа өөрийнхөө хөтөлбөрийг тодорхойлсон хэрэг байв. Сэтгүүлчийн ажил нь түүнд амьдралын их сургууль болсон ажээ. Зохиолч өөрөө өөрийгөө «нийгмийн ухааны доктор» гэж нэрлэх дуртай байсан гэдэг.
Үнэхээр ч тийм байсан хэрэг. Прусийн зохиолуудад нийгмийн янз бүрийн анги, давхаргын амьдралын талаарх шинжлэл судалгааны чанартай ажиглалт дүгнэлт арвин дэлгэр байдаг юм. Гарамгай ажигч хүн байжээ. Уншигчдыг жирийн нэг тосгоны овоохой, урцнаас авхуулаад язгууртан баячуудын тансаг эдлэн ханшаар оруулж, их хотын амьдралын түмэн нууцыг тэдэнд дэлгэн харуулахын хамт бяцхан гацааны аж амьдралыг ч даамай сайхан үзүүлдэг зохиолч байв. Прус бараг нэг насаараа Варшав хотноо аж төрж, тэр хотын оршин суугчдын амьдралын тухай маш их бичсэн хүн.
Анхны нь зохиолууд гэвэл «Өнчин заяа», «Дээврийн хөндийд суудаг хүн», «Баян хуур», «Стасгийн адал явдал», «Хантааз» зэрэг өгүүллэгүүд юм. Дарлагдаж аз жаргал, соёл боловсролоос гээгдсэн эгэл ядуу хүмүүсийн амьдралыг голдуу зохиолынхоо сэдэв болгосон байдаг. Жирийн хүмүүс, тэдгээрийн оюун санаа, ёс суртахуунд хүнлэг сэтгэлийн үүднээс гүнээ итгэх явдал бол түүний гол шинж билээ. Хүүхдийн хувь заяанд Прус онцгой нинжин сэтгэлээр ханддаг байжээ. Хүүхдийн тухайд гэвэл сэтгэхүйг нь нарийн танин мэдсэний үндсэн дээр яг л Диккенсийн зохиолд гардаг хүнлэг сайхан сэтгэлийг гунигт уянгын аястай хослуулан бичсэн нь олон бий.
Прусийн «Манлайн бэхлэлт» гэдэг анхны роман 1885 онд хэвлэгдсэн бөгөөд уул романы сэдэв нь хөдөө нутгийн Шлимак гэдэг хар хүн, түүний гэр бүлийн амьдралын түүх юм. Прус эл романдаа ард түмний өөрийн мэдэлгүй бүдүүлэг хоцрогдсон байдлыг реалист ёсоор үзүүлэхийн хамт Польшийн тосгоны хүмүүсийн уг чанар, тэдгээрийн газартаа амин голоосоо хайртай хийгээд гуйвшгүй бат тэсвэртэйг товойлгон гаргажээ.
Прусийн томоохон роман гэвэл «Хүүхэлдэй» (1887— 1889), «Эрхээ эдэлсэн бүсгүйчүүл» (1889— 1893) «Фараон» (1895) юм.
Прус 1912 оны тавдугаар сарын 19-ний өдөр Варшав хотноо бие барсан билээ гэж Проф д-р Ян Зигмунт Якубовскийн «Фараон» номд нь бичсэн оршлоос яг тэр чигээр нь буулгав.
Дэлгэрэнгүйг эндээс
