Хүн анхандаа биеэ арчилж чадахгүй, үг хэл, ухаан бодол гэж байхгүй балчир хүүхэд болж төрдөг нь энэ ертөнцийн ямар нэг далдын хүчин юм. Тэгээд идэр насандаа хамаг сэтгэл санаа нь яс махандаа хүртэл хордож, биеийнхээ зовлонт шуналыг зүгээр хөндлөнгөөс харж суухаас цааш гарч чадахгүй болдог байна. Гэтэл нөгөө хүн өтлөөд элдэв өвчин эмгэгт баригдаж, хүний нүдний булай болох боловч бас л хайр сэтгэлийг хэвээр хүсэж, өнгөрсөн явдлаа санаж, агшин зуур засдаг хуурмагаар гялалзан үзэгдэх аз жаргалыг санаж, амсаж өнгөрүүлсэн гашуун зовлонгоо мартъя гэсэн ч мартаж болохгүй, бас идэр залуусын баясгалант явдалд атаархаж олон жил зовно. Эцэст нөгөө хүн маань харин хүн болж төрснийхөө хэргийг ингэж зовлонгоор төлөөд энэ дэлхийгээс өршөөл хайргүйгээр үхэж тонилох ажээ. Ингэхэд хүн болж төрсний ямар утга, ашиг байна? Бидний нөгөө сэтгэл гэж нэрлэдэг хачин юм хаашаа алга болчихов оо? гэж хүүхэн ярив.

Нехаева ингэж ярихдаа шивэгнэсэн нь үгүй. Дуу нь нэлээн өндөр, бадрангуй хорслоор дүүрэн байв. Царай нь жигтэй ондоо хувираад Андерсены үлгэрт гардаг төлөгчний зурагтай адилхан харагдана. Нүд нь хуурай гялалзан царай нь улбалзаад харцанд нь өшөө хорслын сэтгэлэг шатаж байх шиг санагдана. Клим толгой гудайлгаж, энэ жигтэй амьтан одоо нөгөө Сомов оточийн солиотой эхнэр шиг «Үгүй, үгүй, үгүй!» гэж хашхирах нь бол уу гэж бодож суужээ.
Клим Самгин дурлал, үхлийн тухай ном шүлэг уншихдаа ингэж сэтгэл хөдөлсөн нь үгүй. Гэтэл бяцхан биетэй, бараг зэмдэг бүсгүйн хорсон ярих үгийг дуулаад үхэл, дурлалын тухай санаа бодол сэтгэлийг нь эзэмдэн, зүрх рүү нь, толгой руу нь чанга цохиод авах шиг болжээ. Энэ бүхэн түүний сэтгэлийн дотор утаа манан шиг бүрэлзэнэ...