Арван дөрөвдүгээр зууны үед алдарт Чойжи˗Одсэрийн дараа Шаравсэнгэ гэгч эрдэмтэн олон номыг төвөд, уйгур хэлнээс монгол хэлэнд орчуулсан байна.

Түүний орчуулсан олон номоос “Бурханы арван хоёр зохионгуй”, “Алтангэрэл” зэрэг цөөн ном үлджээ. Энэ их орчуулагчийн хийсэн бүтээлтэй танилцуулахын тул “Алтангэрэл” хэмээх судраас хоёр өгүүллэгийг товчлон энд хэвлэж байна. Үүнийг 1659 оны модон барын хэвлэлээс хуулж авав. Чингэхдээ 1659 оны хэвлэлээс урьдын бололтой хоёр зүйлийн монгол бичмэл “Алтангэрэл”, хожмын үеийн нэг хэвлэл, Зая бандидын орчуулсан ойрд “Алтангэрэл” ба төвд “Алтангэрэл” зэрэг судруудтай нийлүүлэн хянаж хуучирсан зарим үгийн тайлбар ба энэтхэг үгийн дуудлагыг хаалт дотор бичив. Төвд эхтэйгээ монгол орчуулга нь тохирохгүй явдал гарваас мөн хааяа хаалтын дотор төвд үгийн утгыг монголоор орчуулж бичсэн зүйл буй. Жишээ нь, ширүүн догшин (бүлээн халуун), шүлсэн (бадган), шар (цөсөн) суулгахуй (угаахуй) өгөөд (өргөөд) гэх мэт буй. Хааяа төвдийн нэг үгийг хэдэн өөрөөр орчуулсан газар байна. Жишээ нь, Төвдийн “ертөнц”, “орон”, “махбод” хэмээсэн утгатай “кэмс” гэдэг үгийг “язгуур”, “язгуурын бие”, “ухус” гэж гурван өөрөөр орчуулсан байна.

Үүнийг бид хэвээр үлдээгээд хаалтын дотор махбод гэж бичив. Хаалт дотор бичсэн үг бүр нь бидний нэмж бичсэн тайлбар үг болмуй.

Хааяа хэвлэлийн мадаг бололтой илэрхий алдааг зассан зүйл буй. Зассан зарим үгсийг дурдваас, “булшуулахуй”˗г болиулахуй, “үгс”˗ийг үес, “ихтэн”˗ийг ихэд, “гүйү”˗ийг гүйюү, “игүл”˗ийг өргөл, “мэндэл”˗ийг мэдэл, “хорин”˗ийг харин, “буруйд өгүүлэх”˗ийг магтан өгүүлэх гэх зэргээр цөөн үгийг зассан болой.

1659 оны хэвлэлд, дунд орсон  үсгийг ардаа оньтой бөгөөд, ерийн ацаг шүднээс танигдахуйц ялгавартай бичсэн байх ба түүнээс сүүлийн үеийн хэвлэлд энэ ялгавар арилжээ.

 Ц. Дамдинсүрэн