Иоханн Вольфганг фон Гёте (1749-1832)

Гёте нь Франкфурт хотноо хуульч хүний гэр бүлд мэндэлжээ. Тэрбээр жаахан хүүхэд байхаасаа гэрийн багшаар гадаад хэл, тоо бодлого, бодисын зүй, түмэн бодисын ухаан заалгаж, эцгийнхээ цуглуулсан номын санг ашиглан сайн боловсрол олж авчээ.

Дараа нь Лейпциг, Страсбургийн их сургуулиудад хууль эрхийн ухаан судлахын зэрэгцээ уран зохиол, анагаах ухаан, гүн ухаан, байгалийн ухааны чиглэлээр лекц сонсон, шинийг сурч мэдэх, орчлонт ертөнцийн хамаг л нууцыг тайлж таних гэсэн эл эрмэлзлээ бага хүүхэд цагаас аваад насан өндөр болсон хойноо ч орхиогүй бөгөөд мэдлэгийн өөр өөр салбарт хамаарах олон бүтээл туурвисан юм.

Тэрбээр их сургуулийн оюутан ахуй цагаасаа тархай бутархай улс үндэстнээ нэгтгэх, феодалын хоцрогдлыг халах зорилготой "Шуурга ба түрэлт" хөдөлгөөний идэвхитэй гишүүн болж, эх орноо дэвшил хөгжлийн замд оруулах үйлсийг тууштай дэмжигч байжээ.

Гёте 16 настайгаасаа шүлэг бичиж байсан бөгөөд уран бүтээлээ яруу найргийн богино хэлбэр, уянгын шүлэг, дууль, найраглал, зэргээс эхэлсэн боловч улмаар жүжгийн зохиол туурвих болжээ.

Гёте 1600 орчим шүлэг бичсэнээс амьдралыг үгээр зурагласан, чихнээ яруу эгшиглэнтэй сонсдох олон шүлэгт нь хожим Бетховен, Моцарт, Шуберт нар ая зохион олны дунд ихэд дэлгэрсэн юм.

ГЕТЕ И.  В. (1749—1832)

Иоганн Вольфганг Гёте бол шинэ үеийн Германы уран зохиолыг үндэслэгч, гүн ухаантан, байгалийн шинжлэлтэн байв.  Феодалын 300 гаруй жижиг тусгаар улс болон бутарч, үргэлжийн дайн самуунаас болж эдийн засаг нь хямран доройтсон Эх орноо нэгтгэхийг тэр зорьж байлаа.

Европт феодалын хуучин ёс сүйрч сөнөх замдаа орж, капиталист үйлдвэрлэлийн харилцаа бүрэлдэн тогтнож байх эгзэгтэй үед тэр аж төрж, зохиол туурвилаа бичсэн тул уран бүтээл нь их зөрчилтэй юм.  Иймээс Ф.  Энгельс: «Гёте нэг ёсондоо хосгүй аугаа их, нэг ёсондоо өчүүхэн бага, заримдаа үл эвлэрэгч шооч, дэлхийг үзэн ядагч суут хүн, заримдаа болгоомжтой, бүхнийг таашаадаг явцуу бэртэгчин болдог» гэж бичжээ.

И.  В.  Гёте Майн дахь Франкфурт хотноо хууль эрхийн мэргэжилтний гэр бүлд төржээ.  Тэр багаасаа эрдэм мэдлэгийн үнэ цэнийг мэдэж, байгалийн шинжлэл, зураг, хөгжим, гадаад хэл үзэж, Лейпциг, Страсбургийн их сургуульд сурч хуульзүй, анагаах ухаан, философи, уран зохиол судалсан байна.  Уран бүтээлээ яруу найргаар эхэлж, нийтдээ 1600 орчим уянгын шүлэг,  дууль бичсэн бөгөөд өнгөрсөн зууны 70-аад оны үед «Прометей» гэдэг гүн ухааны жүжиг, «Гец фон Берлихинген» хэмээх түүхэн сэдэвт баатарлаг явдлын жүжиг, «Залуу Вертерийн шаналан» гэдэг түүхэн романаа туурвиж ихэд алдаршсан юм.  1775 онд И.  В.  Гёте Веймар мужийн захирагч ноёны урилгаар тэнд очиж, насан өөд болтлоо суужээ.  И.  В.  Гёте 1780—1790-ээд оны үед Эртний Грек, Ромын түүхийг сонирхон «Ромын гуниглалт зохиол», «Эгмонт» зэрэг бүтээлээ классицизмын маягаар бичиж, феодалын ёс, харгис эздийг буруушаах санаа гаргасан юм.  Нэлээд хожуухан «Яруу найраг ба үнэн зүйл» гэдэг намтарчилсан ном, «Вильгельм Мейстерийн суралцаж байх үе», «Вильгельм Мейстерийн хэрэн тэнэсэн үе» зэрэг романдаа нийгэм, бие хүний хоорондын харилцааны асуудлыг реалист чиг хандлагатай дүрслэн үзүүлжээ.

И.  В.  Гётейн уран бүтээлийн оргил нь бараг 60 гаруй жил ажиллаж байж бүтээсэн «Фауст» гэдэг гүн ухааны жүжиг юм.  XVI зууны үед зохиогдсон доктор Фаустын тухай ардын домгоос үндэслэн бичсэн энэ жүжигтээ орчлон ертөнцөд хуучин нь шинээр солигдон, мөнхийн хөдөлгөөнд орших бөгөөд түүнийг үнэн мөнөөр нь дүрслэн буулгах явдал урлагийн гол зорилго гэж үзүүлж, улмаар хүний амьдралын уг утга чанар нь үйл бүтээл байх ёстой гэж гаргасан байна.  Энэ жүжгийн:

Эрх жаргалын төлөө
Өдөр бүхэн тэмцдэг хүн л
Эрхэм тансаг амьдралыг
Эдэлж явахын хувьтай

гэсэн бадгаас ч уг санаа тод харагдана.  Зохиолд тэр цагийн Германы нийгмийн анги,

давхрааг төлөөлөх олон дүр гарч байвч гол баатар нь хийж бүтээснээ чамлан, ямагт сайн үйлд зорьж байдаг Фауст, хүний хүч, оюун ухаанд үл итгэгч Мефистофель хоёрын дүр юм.  Фауст бол тэр цагийн уран зохиолд түгээмэл байсан гутранги үзэлтэн, хоосон бясалгагч нарын эсрэг идэвхтэй зарчмыг батлан тогтоогчийн дүр юм.  И.  В.  Гётег залуу зохиолчид бишрэн хүндэлж өөрөө тэдэнд эцэг шиг нь өөриймсөг хандаж, халамжилдаг байв.  Тэрээр насан өндөр болсон хойноо их Пушкинд үзгээ явуулж, Байроныг залуудаа өөд болсонд харуусан гашуудаж, Стендалийг дөнгөж анхных нь зохиол хэвлэгдэж байх үед баяр хүргэж байжээ.

Монгол хэлнээ И.  В.  Гётейн «Шүлгүүд», «Залуу Вертерийн шаналан» роман орчуулагдсанаас гадна «Фауст» жүжгээс нь дунд сургуулийн унших бичигт хэсэгчлэн орчуулж оруулсан байдаг.

эх сурвалж: Хүүхэд залуучуудын нэавтэрхий толь-3 (1988) номоос