ЦАХИМ НОМ

Н. Ишданзанванжил

(1854—1907)

 Данзанванжил тэр үеийн өвөр Монголын Цахарын, Хөвөөт Цагаан хошууны «Дүүрэн Овоо» гэдэг газарт, амбан Намжилдоржийн гэрт төрж, долоон настайдаа Ордосын Жүн ван хошууны «Гүнгийн зууд» шабронгаар залагдаж, арван таван нас хүртэл монгол, төвөд ном бичгийг сурч байжээ. Тэр багаасаа цэцэн сэргэлэн хүн байсан тул арван таван наснаасаа шүлэг зохиож эхэлжээ.

1866 оны үед Хүшингийн үймээний хүмүүс, ордост цөмрөн орж ирээд, түүний сүмийг галдсан тул аргагүй болж, уг цахар нутагтаа буцаж, хэдэн жил сууж байхдаа, эгэл ардын ёсоор амьдарч байжээ, Хориод насандаа дахин буцаж сүмээ сэлбэн зассаны дараа хорин хэдэн насандаа баруун Гамбумд очиж, хэдэн жил сургаал хийж байжээ. Гучин хэдэн наснаасаа эхэлж ордос долоон хошуу, Шилэн гол, цахрын олон хошуунуудаар мөргөл тавин эм барьж хэсэн тойрчээ. Данзанванжил төвөдийн дөрвөн үндэс гэдэг эмийн жорыг шинэчилж, монгол газрын хүмүүсийн бие махбодод тохируулан «Сувдын унжлага», «Шүрийн унжлага», «Эрдэнийн унжлага» гэдэг гурван зүйлийн эмийн шинэ жорыг төвөд хэлээр зохиож түүнийгээ үндэслэж эм барьж байж. Энэ жор нь Ордос, Шилэн гол зэрэг газарт хойшид ч хэрэглэгдсээр иржээ. Түүнийг хэсэн тойрч байхад нь зарим ядуу ард замыг нь тосож, гэр дэх өвчтөндөө аврал эрэхэд «Ном гүрэм хэрэггүй. Эм уувал болчихно» гэж замын гудаст ачаа тэгнээгээ буулгаж эм гаргаж өгч байж гэнэ. Ийнхүү олон газраар тойрч жуулчилж явахдаа, тэр үеийн монголын ард түмний дарлагдан мөлжигдөж үгүйрэн ядуурсан байдал, шар хар феодалд дургүйцэн, тэднийг эсэргүүцэж байсан байдал, феодалуудын харгис хэрцгий, ялзран доройтсон шинж дүрийг нүдээрээ үзжээ. Бас ихэс лам нар, хар феодалын хамт ард түмнийг мөлжиж, худал хуурмаг шоо төлөг хаяж, хүмүүсийг мунхруулж байсныг анхаарсан байна. Тухайн үеийн ангийн зөрчлийн ширүүсэж байсан явдал түүний оюун ухаанд нөлөөгөө тусгажээ. Данзанванжил дөчин хэдэн насандаа ар монголын Их Хүрээнд (Улаанбаатар) ирж хэдэн жилээр сууж байжээ. 1903 онд хэдэн шавь нь хойноос нь ирж буцааж аваачиж, Шилэн голын зүүн Сөнөдөд сууж байсан байна. Данзанванжил 1905 онд Шилэн голоос сүмдээ буцаж 1907 онд 54-тэй нас баржээ.

 

Зохиолч (орчуулагч)-ийн номууд

Өнөөдөр: 7311
Сүүлийн 7 хоног: 56481
Сүүлийн 1 сар: 255342
Нийт хандалт: 9594827