Түүхийн ухааны доктор, профессор
Шарнууд овогт Дондогжалын МӨНХ-ОЧИР
Мөнх-Очир нь 1962 онд Өвөрхангай аймгийн Хар Хорин суманд төрсөн.
1970-1980 онд Хар Хорин сумын 10 жилийн дунд сургууль,
1980-1984 онд УБДС-ийн Монгол хэл-Уран зохиолын ангийг багш мэргэжлээр төгссөн.
1984-1990 онуудад Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр, Хар Хорин сум, УБ хотын 1-р 10 жилийн дунд сургуульд монгол хэл, уран зохиолын багш.
1990-1992 онд ЭМЯ-ны “Эрүүл энх” хэвлэлийн газарт утга зохиолын ажилтан.
1992-1994 онд АУИС-ийн дэргэдэх “Хүн судлалын үндэсний төв”-д ЭША-тан.
1995-1998 онд “Хөдөлмөр” сонин, Монгол телевизийн “ММ” агентлагт сэтгүүлч.
1999-2004 онд “ТV мэдээ” сонины захирал.
2005-2007 онд УМХГ-ын Боловсрол соёл шинжлэх ухааны улсын байцаагч.
2007-2011 онд БНСУ дахь Нийгмийн даатгалын төлөөлөгчийн газарт мэргэжилтэн
2014-2016 онд БШУЯ-ны харьяа Монгол судлалыг дэмжих сангийн захирал.
Мөнх-Очир нь багшийн мэргэжил эзэмшсэний хувьд залуу үеийг халамжлан хүмүүжүүлж, сурган боловсруулах ажлаа тасралтгүй хийсээр байгаа билээ. Тэрээр 1984-1990 оны хооронд дунд сургуулийн дунд ахлах ангид монгол хэл, уран зохиолын багшийн ажил хийж байсан бол 1990-2012 онуудад МУИС, УБДС, МУБИС, Энх-Орчлон зэрэг дотоодын их, дээд сургуулиудад монголын түүх, одон орон, зурхай судлалын хичээлийг заасан.
1990 онд АБЯ-ны хүсэлтээр дунд сургуульд үзэх монголын уламжлалт зан үйлийг танин мэдүүлэх “Ариун ёс журам” хичээлийн хөтөлбөрийг боловсруулж байсан бол 1994 онд Монголын их дээд сургуулиудад үзэх одон орон зурхай судлалын хичээлийн хөтөлбөрийг боловсруулж, оюутан сурагчдын уншиж судлах ном бүтээлийн жагсаалтын хамт гаргав.
Энэ хугацаанд тэрээр түүх, шашин гүн ухаан, угсаатны зүй, уламжлалт анагаах ухаан судлалын чиглэлээр голлон ажиллаж сонин, сэтгүүлд 120 гаруй өгүүлэл бичиж нийтлүүлсний зэрэгцээ одон орон, зурхайн ухааныг дагнан судалж монгол зурхайн түүхэн хөгжилтийн талаар сонин, сэтгүүлд 80 гаруй өгүүлэл бичиж хэвлүүлсэн.
Олон улсын эрдэм шинжилгээний их, бага хуралд олон удаа илтгэл тавьж байснаас 1992 онд ОХУ-ын Москва хотноо болсон “Одон орон ба бөө судлал”-ын их хуралд тавьсан “Дорно дахины ард түмний арга билгийн ухааны мөн чанар”, 2001 онд БНХАУ-ын Хөх хотод болсон “Олон улсын соёл судал”-ын их хуралд тавьсан “XIII зууны Монгол зурхайн хөгжилт”, 2011 онд БНСУ-ын Сөүл хотод болсон “Зүүн өмнөд Азийн нүүдэлчдийн аж ахуй ба соёлын асуудалд” сэдэвт их хуралд тавьсан “Монгол нутагт од зүйн мэдлэг ухаан үүсэн хөгжсөн нь”, 2015 онд Унгар улсын Будапештын Их сургуулиас зохион байгуулсан “Өндөр гэгээн Занабазарын 380 жилийн ойд зориулсан Монголын Бурханы шашны өнгөрсөн, одоо, ирээдүй” сэдэвт ОУ-ын ЭШХ-д тавьсан ”Шашны зурхайн асуудал”, 2016 онд АНУ-ын Вашингтон дахь “Монгол судлалын төв”-өөс зохион байгуулсан Монгол судлалын ЭШХ-д тавьсан “Монгол цаг тооллын түүхээс”, БНЧУ-ын Острово хотод зохион байгуулсан “XIII-XIV зууны үеийн Европ дахь Монголын эзэнт гүрэн” сэдэвт ОУ-ын ЭШХ-д тавьсан “Юань гүрний үеийн цаг тоолол Ази Европт дэлгэрсэн нь”, 2018 онд “БНХАУ-ын 5-р хугацааны Монгол судлалын ОУ-ын ЭШХ-д тавьсан ”Монголчуудын бүтээн байгуулсан БНХАУ дахь Одон орны оргилууд” зэрэг итгэлүүд нь тухайн орны ном сэтгүүлд хэвлэгдсэн билээ.
Үүний зэрэгцээ шашин, зан үйл болон одон орон, зурхай судлалаар “Арванхоёр жил” (1990), “Одон зурхай” (1991), “Арга билиг” (1992), “Махбодын гүн ухааны монгол сургаал” (1997), “Сав шим хүн ертөнц ба зурхай” (1998), “Монгол зурхайн түүх” (2000), “Арга билиг ба махбодын онол” (2003), “Зурхайн түүвэр толь” (2004), “Суут одон орон судлаач Елюй Цуцай” (2005), “Он цаг тоолол ба 1020 жилийн шар зурхайн цаглабар” (2014) зэрэг мөн “Монгол улсын аймаг, хошуу, сумын лавлах” (2012), “Архангай аймгийн Лүн сумынхны ураг удмын хэлхээ” (2013), “Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий сумынхны ураг удмын хэлхээ” (2014), “Цэцэрлэг мандал уулын аймгийн Ханхөгшин хошууныхны ураг удам” (2014), “Монгол улсын аймаг, хошуу, сумын товчоон” (2014), “Он цаг тоолол ба 1020 жилийн шар зурхайн цаглавар” (2014) зэрэг 70 орчим ном хэвлүүлсэн.
Мөн Буддын шашны тэргүүн болсон 14-Далай лам, Төвөдийн шашны тэргүүн болсон 11-Банчин-Эрдэнэ буюу шашны 25 том зүтгэлтний намтар түүхийг нэгтгэн бичсэн “Багш шавь богд нарын цадиг” (1995), Монголчуудын байгаль хамгаалах түүхэн уламжлалын талаар өгүүлсэн “Он жилүүд” (1997), Монголчууд болон Азийн бусад улс түмний олон зуун жил даган мөрдсөөр ирсэн цаг тооллын түүхэн хөгжилтийг түүхэн баримт судалгаатай бичсэн “Төв Ази дахь Монгол цаг тоолол” (2004) зэрэг ном бүтээлээс гадна олон жилийн судалгаандаа үндэслэн Монгол зурхайн олон мянган жилийн түүхэн уламжлал, хөгжилтийг нэгтгэн дүгнэж, монголчуудын од зүй, зурхайн уламжлалт мэдлэг ухааны түүхэн хөгжилтийг он дарааллын дагуу судлан бичсэн “Монголын одон орон зурхай судлалын түүх” (2012) бүтээл нь тодорхой нэг шинжлэх ухааны түүхийг судлан туурвиснаараа монголын түүхийн шинжлэх ухааны түүхэнд анхны бүтээл хэмээн үнэлэгджээ.
Монголын гүн ухаан, түүх, одон орон зурхай судлалаар бичигдсэн найман номыг хянан тохиолдуулж байсан бол олон орны Монгол судлаачдын хамтын бүтээл болох Өвөр монголын Хөх хотод 1999 онд хэвлэгдсэн 1756 хуудас бүхий “Монгол зан үйлийн нэвтэрхий толь”-ийн хамтран зохиогчоор оролцжээ.
Түүх судлаач Д. Мөнх-Очирын дөрвөн жил суралцаж төгссөн сургууль болох УБИС (хуучин УБДС)-ын эрдмийн зөвлөл нь одон орон зурхай судлалаар бичсэн бүтээлийг нь үнэлэн 2000 онд ”Түүхийн ухааны магистр” цолыг олгосон.
Монголын одон орон, зурхай судлалын ухааны түүхэн хөгжилтийг олон жил судалж олон бүтээл туурвих явцдаа одон орон зурхайн ухааныг шинжлэх ухааны үндэстэй хөгжүүлж байсан одон орон зурхайн хөгжилтийн оргил үе болох Юань гүрний үеийн одон орон зурхай судлалыг тусгайлан судалж 2005 онд “XIII-XIV зууны үеийн Монгол зурхайн түүхэн хөгжилт” сэдвээр”Түүхийн ухааны доктор”-ын зэргийг амжилттай хамгаалсан байна.
Төр засгаас Мөнх-Очирын хөдөлмөр бүтээлийг үнэлэн шагнаж урамшуулсаар ирсэн байна. Тухайлбал 1987 онд МХЗЭ-ийн Төв Хорооны “Тэргүүний сэхээтэн залуу” цол тэмдэг. 1999 онд Монголын Залуучуудын Холбооны “Залуу үеийг халамжлан хүмүүжүүлэгч” цол тэмдэг. 2005 онд Засгийн Газрын шагнал болох “Боловсролын тэргүүний ажилтан”, 2014 онд “Шинжлэх ухааны тэргүүний ажилтан” цол тэмдэг. 2011 онд “Ардын хувьсгалын 90 жилийн ойн медаль”-аар шагнуулсан бол мөн 2011 онд МУ-ын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар “Алтан гадас одон”-оор шагнагджээ.
