«Хүслийн гурвал» романы гуравдугаар боть «Гудиггүй эр» романы гол баатар нь Каупервуд, Беренис хоёр юм. Тус романд Каупервудыг урьдын их хүчтэй Каупервуд биш, харин сэтгэлээр унасан, ганьхарсан хүний дүрээр гаргажээ. Зохиолч Каупервудыг өрсөлдөгчтэйгөө тэмцэх тэмцлээс залхаж, залуу бөгөөд өөрөөс нь дутуугүй арга зальтай завшаан хайгчидтай өрсөлдөх чадалгүй болсноо ухамсарлаж байгаагаар дүрсэлжээ. Хэтэрхий их хар амиа бодсон чанар нь түүний сайн түнш болох олон хүмүүсийг өөрөөсөө холдуулсныг ойлгожээ. Ертөнц дээр дан ганц мөнгө биш, бас өөр олон зүйл байдаг, тэр тоонд үнэнч дурлал бас ордог юм байна хэмээх дүгнэлтийг Каупервуд насныхаа эцэст хийжээ. Каупервуд өөрөө Беренист «хачин юм даа, би амьдралынхаа ихэнх хэсгийг энэ бүх ажилд мөнгөний төлөө тэмцэлд үрснээ одоо л ойлгож байна» гэж ярьж байна.

Хайр дурлалын талаар Каупервудын үзэлд шинэ зүйл гарч байна. Каупервуд садар самуун явсан тухайгаа дурсахдаа ямар нэг сайхан үгээр хааж халхлахыг бодсонгүй, харин хүүхнүүдтэй жинхэнэ хайр дурлал, харилцан ойлголцох явдал огт байгаагүйгээ хүлээн зөвшөөрчээ. Каупервуд хийсэн гэмээ наманчилж, ангийнхаа мөн чанараас татгалзаа ч үгүй, харин нийгмийн дотор амьдралдаа төөрч будилж явсан тэр ангийн нийтлэг ердийн төлөөлөгчийн дүр мөн. Каупервуд хэдийгээр өөрийн амьдран буй нийгмийг үеэ дуусгасан гэж үзэх боловч, түүнээсээ салж чадахгүй, тэр нийгэмдээ өөрийнхөө ач холбогдлыг харуулахыг хичээж байв. Санхүүгийнхээ ажлыг эрхэлсээр Нью-Йоркийн ордоо өргөтгөх тухай санаа тавьж, өөртөө болон Эйлинд зориулан үзэсгэлэнтэй том бунхан бариулж нэрээ мөнхжүүлэхийг гэрээсэлж байв. Нууц амраг хүүхэнтэйгээ чөлөөтэй зугаалахад эхнэр Эйлиний саад хийх явдлыг арилгах зорилгоор арчаагүй луйварчин Толлиферыг мөнгөөр хөлсөлж Эйлинийг холдуулан зугаацуулан саатуулахыг ятгаж байхдаа Каупервуд «жинхэнэ ялзрал» хэмээх үгийн утгыг агшин зуур бодон өнгөрчээ. Хоосон цэнгэл жаргалыг хөөцөлдөн тив бүхнээс баячууд хүрэлцэн ирдэг Парисын дээд язгууртны нийгмийн ялзралыг Драйзер уран аргаар шүүмжилжээ...

Орчуулагч Ц. ГОМБОСҮРЭН