Шүлэгч Гамаал Өвөр монголын Шилийн голын чуулганы Үзэмчин зүүн хошууны хүн. 1879 онд төржээ. Гамаал захирагч Лувсандондовоор монгол бичиг заалган сураад хошуу яамны бичээч, сумны занги, хошууны мэйрэн захирагч зэрэг тушаалыг хүлээж явжээ. Гэвч тус хошууны харгис түшмэл Ванчин туслагчтай найрамдал эвдэрсэн учир захирагчийн тушаалаас огцроод ял тулгагдсан баймуй.

Чингээд хөдөө нутагт мал ажлаар амьдарч яваад 1932 онд нас баржээ. Гамаал шүлэг зохиолыг цөөнгүй бичсэн нь гар бичмэлээр ардын дунд тархсан боловч түүнийг цуглуулж судалж чадаагүй баймуй. Гагцхүү Лувсандондов 1955 онд “Утга зохиол” сонинд Гамаалын тухай өгүүллийг бичсэн ба Го. Жамъян “Монгол хэл зохиол түүх” сэтгүүлийн 1959 оны нэгдүгээрт нэг өгүүллийг бичсэн баймуй.

Гамаалын бичсэн шүлгээс эдүгээ олдож байгаа нь “Тугийн даатгал”, “Цэргийн магтаал”, “Хонин жилээс”, “Үймээнд”, “Согтуугийн тухай”, “Хуурчны тухай”, “Алтан даллага”, “Шившиг болон талаар”, “Өдрийн уртыг өнгөрөөх”, “Найрын бөх”, “Жаргалын найман морь”, “Цаг улирал” зэрэг зохиол баймуй.

Алба хаахаа зогсож өвчтэй байх үедээ бичсэн “Өдрийн уртыг өнгөрөөх” хэмээх шүлэгтээ,

“Журамт явдлыг хөгжөөхөд

Магтаал үгс хэрэгтэй

Зусар зальхайг ичрүүлэхэд

Дайрал үгс хэрэгтэй

Ёс журмын үнэнээр

Номхон явдаг ч хүн буй

Ёж харгис санаагаар

Нохойрхож явдаг ч хүн буй

Аавын буяныг чамлаад

Ардыг шулдаг ч хүн буй

Авсан дээр нь аваад

Аашилж явдаг ч хүн буй”

гэж бичжээ. “Шившиг талаар” гэдэг шүлэгтээ бичсэн нь.

“Журам ёс ярина гэж

Зусар яривал шившигтэй

Зузаан янаг явна гэж

Зуурам салбал шившигтэй

Муу үгийг алдвал мориор гүйцэх нь талаар

Муруй сумыг харвавал

Гараар залах нь талаар”

хэмээжээ. “Найрын бөх” хэмээх шүлгийг 1958 онд хэвлэгдсэн “Өнөр цэцэг” сэтгүүлийн гучин хоёрдугаараас хуулан авч хэвлэвэй.

Ц. Дамдинсүрэн