Сономын Лочин
(1939 - 2021)
С. Лочин 1939 онд Говь-Алтай аймгийн Дарви сумын нутаг “Харганы буудал” гэдэг газар малчин ард Сономын ууган хүү болон төрсөн.
Лочин нь бага дунд сургууль, МУИС-ийн Монгол хэл уран зохиолын ангийг төгсөж багш мэргэжил эзэмшсэн. Лочин арван роман, олон тууж өгүүллэг бичсэн бөгөөд зохиолчийн нь хөдөлмөрийг үнэлж Д. Нацагдоржийн шагнал, Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагнал, МҮЭ-ийн шагнал хүртээж, ШУА түүнд эрдэмтэн – зохиолч өргөмжлөлийг Л. Түдэв, П. Хорлоо зэрэг нэрт эрдэмтэн зохиолчидтой нэгэн зэрэг гардуулан өгч байсан юм. Лочинг манай нэртэй зохиолч гэдгээс нь дутахгүйгээр нэртэй сэтгүүлч гэдгээр нь ч уншигчид сайн мэднэ. Лочин хэвлэл мэдээллийн байгууллагад олон жил ажиллахдаа сэтгүүл зүйн бичлэгийн бүхий л төрөл зүйлээр 1000 гаруй материал бичиж хэвлүүлснээс гадна, уран зохиолын болон нийгэм улс төрийн сэдэвтэй 16 ном орчуулж нийтлүүлсэн бөгөөд нийт орчуулгын нь хэмжээг тооцон үзвэл зуу гаруй хэвлэлийн хуудас болж байгаа юм.
С. Лочин уран зохиолын судалгаа шинжилгээний ажилд дээр ч үр бүтээлтэй ажиллаж Д. Нацагдоржийн гар бичвэр дээр ажиллан өмнөх алдаа завхралыг илрүүлж 1981 онд тэр үеийнхээр дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалсан бөгөөд 1999 онд Монголын эрт өдгөөгийн уран зохиолын бичвэрийн судалгааны бүтээлээрээ шинжлэх ухааны докторын зэргийг хамгаалж, улмаар дэд профессор, профессор цол хүртсэн юм.
Лочин Монголын уран зохиолын романы хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулсан бөгөөд тэр роман бичлэгт психологийн буюу сэтгэл зүйн роман, памфлет роман, эссе-роман, антироман зэрэг шинэ төрөл зүйлийг анхлан бий болгосон хүн. С. Лочины эдгээр бүтээлийг хэрхэн үнэлснийг, ялангуяа түүний “Үргэлжлэлтэй долоон өдөр буюу хоёрын өчил” романы нь талаар Б. Баабар, Ч. Билигсайхан зэрэг нийтлэлч, утга зохиол судлаачид шүүмж бичсэн ажээ. С. Лочин орчин үеийн уран зохиол судлалын асуудлаар “ХХ зууны Монголын журамлагдсан уран зохиол”, “Юндэн дурласан уу? Нансалмаа хардсан уу? болон бас бусын тухай”, “Монголын орчин үеийн уран зохиол судлал”, “Д. Нацагдоржийн зохиолын эх бичгийн судлалын асуудалд”, “Бичвэр судлал”, “Оросын уран зохиолын цоохор тэмдэглэлээс”, “Монголын үнэн гуйвсан түүхийн товчлол” зэрэг бүтээлүүд нь хэвлэгдсэн бол Монголын хуучны уран зохиол судлалаар “ ХIII–ХХ зууны Монголын уран зохиолын гол баатар”, “Эртний Монголын хаадын үндэсний их шар тууж оршвой”-н товчоолсон түүхэн тойм (Эрдэм шинжилгээ-нийтлэлийн судалгаа) зэрэг ганц сэдэвт бүтээлүүд болон бичвэр судлалын онол-түүхийн асуудлаар бичсэнийг “Бичвэр судлалын үндэс” хэмээх томоохон бүтээлүүд, эрдэм шинжилгээний хэдэг арван өгүүллүүд нь Лочины судалгааны ажлын цар хүрээг харуулж байгаа юм.
Тэр бээр Орос зөвлөлтийн болон дэлхийн сонгодог зохиолчдын бүтээлээс 80 орчим хэвлэлийн хуудас уран зохиол орчуулсан нь аль эртийн уншигчдын хүртээл болсон байна. С. Лочин ийнхүү уран бүтээлийн олон төрөл зүйлээр бүтээж туурвихдаа ихээхэн үр бүтээлд хүрч байсныг харуулах баримт бол С. Лочин сэтгүүлчийн хувьд “Хэвлэл мэдээллийн тэргүүний ажилтан”, Эрдэмтний хувьд “Шинжлэх ухааны тэргүүний ажилтан”, цол тэмдэг “Эрдэмтэн зохиолч” өргөмжлөл, насаараа монголын соёлын төлөө зүтгэснийхээ хувьд “Соёлын тэргүүний ажилтан цол тэмдэг, зохиолчийн хувьд Д. Нацагдоржийн шагнал, Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагнал, ажилчин ангийн тухай “Сэтгэлийн өнгө” роман бичсэнийхээ учир МҮЭ-ийн шагнал хүртэж, 2006 онд тэр МУСГЗ цол хүртсэн юм.
эх сурвалж Wiki
