«Монте кристо гүн» романыг бичих санаа 1892 онд Эльба арлаас холгүй байдаг Плонез арал дээр ан хийж явахад нь төрсөн юм гэдэг. Хажууханд нь байсан «Монте кристо» гэдэг арлын нэр зохиолчийн санаанаас гаралгүй явсаар Парист буцаж ирэнгээ, чухам юуны тухай бичихээ товлоогүй мөртөө хэвлэлийн газартаа ийм нэртэй зохиол бичнэ гэсэн гэрээ хийчихжээ. Ингэж байтал, Парисын цагдаагийн газрын хуучин данс бичгийн захирагч Жак Пешегийн «Дурсамжаас» нөгөө бичих романыхаа гол санаа, зангилааг санамсаргүй олоод авсан байна.
1807 онд Парист гуталчин залуу Франсуа Пико гэдэг даржин эр амьдарч байж. Амь зуулгаар тааруухан тэр эрд, аз болоход сүйлсэн бүсгүйнх нь инжинд зуун мянган франк ирэх болжээ. Нэгэн удаа Пико ам алдан энэ тухайгаа гурван танилдаа болон цуг сууж байсан гуанзны эзэн Лупианд ярьчихжээ. Пиког явангуут, угийн жөтөөч, өөдгүй санаатай Лупиан, Пиког цагдаагийн газар гүтгэж, хуримыг нь хийлгэхгүй болгочихъё гэдэг санааг цаадуулдаа хэлжээ. Тэгээд цагдаагийн комиссарт «Пико бол английн тандуул» гэсэн ховын бичиг хүргүүлжээ. Хөөрүү комиссар хуурамч ховыг сохроор итгэж, тэр дор нь эзэнт улсын цагдаагийн яамны сайдад дамжуулан илтгэснээр Франсуа Пико долоон жилийн турш сураггүй алга болсон байна.
Тэр нь тагнуул туршуул гэгдэн тулгагдаж Фенестрел цайзад ял эдэлж байхдаа үхлүүт өвчтэй нэгэн итали гэлэнг сэтгэл гарган тойлж байсны хариуд цаадах нь Милан хотод нуусан алт, үнэт чулуун эрдэнэсээ түүнд гэрээслэн өв болгожээ. Напелеоны эзэнт улсыг унасны дараа Франсуа тэр эрдэнэсийн санг нь эрж олоод, Парист өөр нэрээр эгэн ирсэн байна. Гэтэл сүйлсэн бүсгүй нь хоёр жил хүлээж байгаад гуанзны эзэн Лупиантай гэрлэснийг дуулжээ. Өөртэй нь хэн ингэж, хатуугаар «тоглосныг» хар аван гадарласан Пико итали ламын дүрд хувилан Нимд очиж, Лупианы гуанзанд сууж байсан гурвын нэг байсан боловч булай «тоглоомд» оролцохгүй гэж татгалзсан Антуан Аллютой уулзаж, ховор сайхан очир эрдэнэ бэлэглэн байж, бусад хүний нь нэрийг хэлүүлжээ. Энэ үеэс эхлэн Пико өшөөгөө авахаар хатуу шийдсэн байна.
Удалгүй Парис хотын «Урлагийн гүүрэн» дээрээс Лупианы хамсаа гэгчийн хүүр олдоход, түүнийг алсан чинжаалын бариул дээр «Анхных нь» гэж сийлсэн байжээ. Тэгтэл ч Лупианд гай түйтгэр нүүрлэж, гуанз нь шатан, хүү нь шоронгийн хадаас болж, охин нь цөллөгөөс оргосон ялтантай гэр бүл болсон нь илэрчээ. Дараа нь Лупианы хоёр дахь хамсаа Солари хорлогдон амь тавихад, авсан дээрээс нь «Хоёр дахь нь» гэсэн бичиг олдсон байна. Эцэст нь, нэгэн үдэш, нүүртээ багтай хүн Лупианыг гудамжинд зогсоож, нүгэл нь нүдээрээ гарч байгааг сануулжээ. Гуанзны эзэн «Тэнгэр намайг гэсгээн цээрлүүлсэн» гэж хэлэхэд нь нөгөө танихгүй хүн ч чухам хэн болохоо хэлжээ. Хайр найргүй өшөө авахаа тангарагласан Пико ч санасандаа хүрч, Лупиан «Гурав дахь нь» болсон байна.
Хэрэг явдал үүгээр дууссангүй. Нөгөө долоон булчирхай, найман найлзуурхайгаа Пикод тоочсон Антуан Аллю, түүний мөрийг мөшгөн, анаж явсаар эцэст нь өшөөг өшөөгөөр авч, түүний аминд хүрчээ. Энэ бүгдийн тухай Аллю амьсгаа хураахынхаа өмнө нүглээ наманчлан ламд ярьснаар сайх түүхийг цагдаагийн газар дансандаа тэмдэглэн авчээ.
Ургуулан бодож үгээр урлахдаа гарамгай Дюма зохиолч дээрх явдлаас санаа авч түүхэн үйл явдалтай холбоод, амьдралд үнэхээр байсан мэт санагдах дахин дахин уншсан ч уйдамгүй энэхүү гайхамшигт зохиолыг бүтээсэн түүх ийм ажгуу.
I. ЯНИНААС БИДЭНД БИЧИЖ БАЙНА
II. НИМБЭГИЙН УНДАА
III. ЯЛ
IV. БИЕ АМАР СУУГАА ТАЛХЧНЫ СУУЦ
V. ЭВДЭЖ ОРСОН НЬ
VI. ДЭЭД ЭЗНИЙ ЦЭЭРЛЭЛ
VII. БОШАН
VIII. ЖУУЛЧЛАЛ
IX. ШҮҮХ
X. ХАЛЗ ТУЛАЛДААНД ДУУДСАН НЬ
XI. ДОРОМЖЛОЛ
XII. ШӨНӨ
XIII. ХАЛЗ ТУЛААН
XIV. ЭХ ХҮҮ ХОЁР
XV. АМИА ХОРЛОСОН НЬ
XVI. ВАЛЕНТИНА
XVII. ҮНЭНЭЭ ХҮЛЭЭВ
XVIII. БАНКНЫ ЭЗЭН БА ТҮҮНИЙ ОХИН
XIX. ГЭРЛЭЛТИЙН ГЭРЭЭ
XX. БЕЛЬГИ ОРОХ ЗАМ
