Зохиолчийн бичсэн олон тооны яруу найраг, үргэлжилсэн үгийн зохиол дотроос «Инээмтгий хүн» роман нь хамгийн сайтар боловсруулсан бүтээлийн нэг гэж зүй ёсоор тооцогддог. Романы үйл явдал XVII зуун, XVIII зууны заагийн Англитай холбогдоно. Баян тансгийн эсрэг үгээгүй хоосны дургүйцэл, тэгш бус байдлын гол тулгуур болсон хууль зүй, «үнэн мөний шүүхийн» эсрэг эсэргүүцэл, төр засгийг гартаа барьсан хүмүүсийн дур зоригийг долдгонон биелүүлээд, харц олны өмнө хаалттай байдаг «улсын хурал» гэгч нь цаанаа юу болохыг нүдэнд тустал гаргасны зэрэгцээ харц ардыг үгүй хийж болох боловч санаа сэтгэлээс бөхийлгөж чаддаггүйг харуулсанд энэ зохиолын гол утга агуулга оршиж байна.

Номын гарчиг:

2-Р ХЭСЭГ. ХААНЫ ТУШААЛААР

Нэгдүгээр дэвтэр. УРЬДЫН ЮМ УЛ БОЛДОГГҮЙ, ХҮМҮҮС ДУНДААС ХҮН ХАРАГДАНА
I. Лорд Кленчарли
II. Дэвид-Дерри-Моир Лорд
III. Жозиана гүнжин
IV. Tagister elegantiarum
V. Хатан хаан Анна
VI. Баркильфедро
VII. Баркильфедро замаа цэвэрлэсэн нь
VIII. INFERI
IX. Үзэн ядах бол дурлал лугаа адил хүчтэй буюу
X. Хүн нэвт харагддаг сан бол харж болмоор гал
XI. Баркильфедро отсон нь
XII. Шотланд, Ирланд, Англи

Хоёрдугаар дэвтэр. ГУИНПЛЕН, ДЕЯ ХОЁР
I. Энэ бүлэгт эдүгээ болтол зөвхөн үйл явдлаар нь мэддэг байсан хүний царайг харуулна
II. Дея
III. Oculos non habet et videt
IV. Нийлсэн хоёр сэтгэл
V. Харанхуй дундах номин цэнхэр өнгө
VI. Халамжлан хүмүүжүүлэгч Үүрс ба асрамжлагч Үүрс
VII. Хараагүй сохор зөн билгийн хичээлийг заадаг
VIII. Зөвхөн аз жаргалтай төдийгүй буянаа эдэлсэн энх амьдрал
IX. Уран сайхныг ойлгодоггүй хүмүүс яруу найраг хэмээн нэрлэдэг ойворгон зан
X. Амьдралын гадна хаягдагчаас үзэгдэл юмс, хүмүүсийг үзэх нь
XI. Шударгын тунхагч Гуинплен, Үнэний зарч Үүрс
XII. Яруу найрагч Үүрс, гүн ухаантан Үүрсийнхээ дурыг булаах нь

Гуравдугаар дэвтэр. АН ЦАВ ҮҮССЭН НЬ
I. «Тедкастерийн буурчийн газар»
II. Салхинд урсгах уран үг
III. Замын хүн дахин гарч ирсэн нь
IV. Үзэн ядалт огт төсгүй хүмүүсийг ч хамаатан садан болгодог
V. Очирт бэрээ баригч
VI. Муурт байцаагдсан хулгана
VII. Гуулин зоосны дунд алтан зоос юуны учир орж ирэх вэ?
VIII. Хордогдсоны шинж тэмдэг
IX. Abyssus abyssum vocat

Дөрөвдүгээр дэвтэр. ГАЗАР ДООРХ ЭРҮҮГИЙН ГАЗАР
I. Хутагт Гуинплений хуял хөдөлсөн нь
II. Зохид тааламжтайгаас хахир хатууд
III. Lex, Rex, Fex
IV. Үүрс цагдаагийн газрыг мөрдсөн нь
V. Аймшигтай газар
VI. Тэр үеийн хиймэл үсний дор шүүхийн ямар зэрэг дэв нуугдаж байсан тухай
VII. Сүрдэн дагжсан нь
VIII. Ёолоон

Тавдугаар дэвтэр. ДАЛАЙ, ХУВЬ ТАВИЛАН ХОЁР НЭГ Л СЭВЭЛЗСЭН САЛХИНД ДОЛГИЛНО
I. Хэврэг юмсын бат бөх байх нь
II. Хөвж яваа юм эрэгт тулдаг
III. Сибириэс Сенегалд гэнэтхэн шидэгдсэн хэнбугай ч гэсэн ухаан алдахгүй байх үндэсгүй (Хумбольдт)
IV. Ид шид
V. Хүн дурсан санаж байна гэж бодох боловч бас мартах нь бий

Зургаадугаар дэвтэр. ҮҮРСИЙН ДҮР ТӨРХ
I. Хүнийг үзэн ядагч зожгийн өгүүлэх нь
II. Тэгээд хэрэг дээрээ...
III. Ээдрээтсэн нь
IV. Moensus surdis, campana mu tа
V. Төрийн эрх ашиг нь жижиг юманд ч томын адил хамаарна