Эмиль Золягийн «Жерминаль» буюу «Хаврын тэргүүн сар» хэмээх нэгэн боть зохиол нь суут билэгтний туурвин бүтээсэн нь гагцхүү нэгэн ардын өв болоод зогсдоггүй нийт хүн төрөлхтний оюун ухааны эрдмийн сан болдгийн тэргүүн жишээ болно.

Э. Золя, өөрийн нөхөр Эдуард Родад илгээсэн захидалдаа «Нийгэм журмын том роман» бичихээр зориг шулуудсан тухайгаа дурдаж, үйл явдал нь «Нэгэн чулуун нүүрсний уурхайд болох бөгөөд зохиолын оргил нь уурхайчдын ажил хаялт болох юм... Гагцхүү энэхүү зохиол эцэст нэлээд явдал чирэгдэл тарих болов уу гэж айдас хүрнэм» гэж бичиж байжээ.

Золя, энэхүү зохиолоо бичиж байх үед, «Тун хэцүү ном мэрэхэд яггүй самар» гэж байсан боловч ихэд өрнүүн сэтгэлээр цөхрөлгүй сууж, арван сарын дотор дуусган цэг тавьж хэвлэлд шилжүүлжээ. Ингээд 1885 онд тусгай ном болон гарчээ.

Хөрөнгөт ертөнцийн уурхайчдын хэцүү бэрх, амьдрал, тэдний тэмцлийг нуулгүй үнэнээр зурж үзүүлсэн Золягийн бүтээл, номын дэлгүүрт гарах үес, харгис засгийн өмгөөлөгчид зохиолыг элдвээр өөлөн гутаахыг оролдож байв.

«Жерминаль» хэвлэгдэн гармагц түүнд дүрслэгдсэн бодит амьдралын үнэн нь уншигчдын зүрх сэтгэлд хүрч, нийгмийн харанхуй талыг тодруулан бодохыг хүсдэггүй уншигчдыг хүртэл бодолд оруулж, дааж давшгүй нүсэр зовлонгоор нөмөрсөн хөрөнгөт нийгмийн талхигдлаас гарах арга замын тухай сэтгэхэд хүргэж байв. Анри Дюмаль хэмээх нэгэн шүүмжлэгч, Золягийн зохиолд дүрслэгдсэн уурхайчдын дүрийг худал хуурмаг хэмээгээд, Золяг уурхайчдын ахуй амьдралыг буруу тусгасан гэж бичиж байжээ. Гэвч Золя энэхүү шүүмжлэлд хариу болгож бичсэн нь: «Өнөө өглөө би ноён Анри Дюмалийн өгүүллийг уншлаа. Тэрээр намайг элдвээр буруушаагаад, газар доор уурхайд ажиллаж байгаагаар дүрслэгдсэн эмэгтэйг миний санаагаар ургуулан хийсвэрлэж бичсэн дүр хэмээжээ... Үүний худал болохыг баримт нотолно гэж байв.

Үнэхээр Золя энэхүү зохиолоо бичихийн тулд хоёр том боть баримт бичиг, холбогдох материал цуглуулсан байна. Зохиогч өөрийн гол анхаарлыг уурхайчдын хүнд хүчир хөдөлмөрийг зурж гаргахад зориулж, Маэгийн гэр бүлийнхний үе улиран уурхайд ажилласныг том тодруун дүрсэлсэн нь тэр үеийн уурхайчдын нийтлэг дүр болжээ. Уурхайчин Маэгийн эцэг Үхэшгүй өвгөний өвөг Гийом Маэ болон 40 насандаа нуралтад дарагдсан түүний эцэг Никола Маэ, бас түүний хоёр ах, хоёр хамаатныг уурхайн үхэл залгисан түүх нь зуун жил үргэлжлэх ажээ. Үхэшгүй өвгөн өөрөө найман настай хүүхэд ахуйдаа анх уурхайд орсон бөгөөд малтагч, өрөмдөгч, бэхэлгээний зэрэг янз бүрийн ажилд тавь гаруй жил зүтгэсэн байна. Түүнийг хэдэнтээ ухаан алдан гарч ирэхэд шороогоор булан, ус цацаж байж сэхээсэн удаатай ажээ. Хүнд зовлон үүрсэн уурхайчдын зэрэгцээ, тэдний хөлс хүчийг сорон амьдарч байгаа баячуудыг Грегуарынхны дүрээр зохиолч дүрслэн гаргажээ.

Дарлагдсан олон дарлагчдын эсрэг босон тэмцэж байгаа тэрхүү хэсгийг зохиогч ихэд хичээнгүйлэн туурвижээ. «Олон түмний хувьсгалт хөдөлгөөн... «Талх, талх» хэмээн хашхирч «Марсельез» эв хавгүй дуулж явна. Тэдний хүрлийсэн царай сэгсийсэн үс, бүхий л үйл явдал нь цусан улаан шаргал туяагаа сацруулан шингэж байгаа нарны гэрэлд улам сүртэйеэ үзэгдэнэ. Хэзээ нэгэн цагт бүхнийг шүүрдэн хаях сэрэлт бослогын аймшигт зураг... Тэдний сэтгэл санаа нь нүүртээ илрэх хэрэгтэй...» гэж Золя зохиолынхоо урьдчилсан ноорогт ийнхүү бичсэн ажээ.

Эцсийн эцэст, өлсгөлөн, ялагдал нь ажилчдыг буулган авч дахин ажилд гаргахад хүргэсэн боловч энэ ялагдал нь түр зуурын бөгөөд байдал бололцооны эрхээр ажилчид арга буюу толгой гудайсан боловч, өс хонзонгоо авах хүсэл сэтгэлд нь нуугдан үлдэж байна. Уурхайчдын ажил хаялт «ангиудын хоорондын дайн» болон хувирч тэмцлийн явц дунд тэдэнд улс төрийн сургууль болж, Этьен, Лантье, Маэгийн гэргий зэрэг ухамсартай тэмцэгчдийн эхний эгнээг төрүүлнэ. .

Уурхайчидтай мөр зэрэгцэн ажиллаж, тэдний зовлонг хамт эдэлж явахдаа Этьен Лантье, нэг хэсэг нь ядуу, нөгөө хэсэг нь баян чинээлэг байдгийн учир юу вэ гэж үргэлж бодон шаналж, нөхөдтэйгөө уурхайд ярьж зөвлөж, элдэв ном уншиж. амьдралын утга учрыг бясалган бодсоор нэг чиглэсэн үзэл санаатай болж байна. Зохиогч нийгмийн түүхэн хөгжлийн зүй тогтоолын тухай тодорхой ойлголтгүй байсан тул тэргүүний пролетари ангийн ертөнцийг үзэх үзлээр зэвсэглэсэн хувьсгалч удирдагчдыг өөрийн зохиолд бүрэн дүрслэн гаргаж чадахгүй байсан нь ойлгомжтой юм.

«Жерминаль» хэмээх роман нь 1880-аад оны францын ажилчин ангийн тэмцлийн тухай яруу тодоор өгүүлснээр Золягийн урын санд онцгой өвөрмөц байрыг эзэлдэг зохиол юм.

Золягийн гар бичмэлд уг романы нэрийг хорь орчим янзаар төлөвлөж байсан нь үлджээ. «Байшин доргиж байна», «Аянга айсуй» «Өмхөрсөн дээвэр», «Ирээдүйн амьсгал» «Цусан өглөө» «Газар доорх гал» гэх зэрэг олон янзын нэр өгөх гэж байсан нь оршиж бүхий нийгмийн байгууллын зайлшгүй мөхөл ойртон айсуй тэмцлийн тухай зохиолын нь гол санааг тодотгож байна.

Гэвч «Жерминаль» гэсэн нэрийг цохлон авсан явдал нь «Ажилчдын эсэргүүцлийн роман... XX зуунд биеллээ олох тавилантай чухал асуудлыг дэвшүүлэн тавьж ирээдүйг зөгнөсөн романы» гол үзэл санааг гойд тусгасан сонголт болжээ.

«Жерминаль» хэмээх нь 1789—1793 онуудад францын хувьсгалын үед тогтоосон хуанлийн долоодугаар сар буюу гурван сарын 21-ээс дөрвөн сарын 19 хүртэлх хугацааны нэр юм. Энэ үед байгал дэлхий сэргэн цэцэглэж, үр соёолон үндэс мөчир төлжинө. Ийнхүү зохиолын нэр нь ард түмний ялагдашгүй хүч, мөнх залуугийн бэлгэдэл болж байна.

«...Бүгдээр газар доор ажиллаж байна. Газрын гүн дэх зээтүүний хахир дуун, таг дуугүй байдал, харанхуй хилэн энэ бүхэн нь ирээдүйн шуургыг даллах мэт... Гэтэл газар дээр хаврын тэргүүн сар айлчлан, цэцэг навч дэлгэрч, өргөн талын өвчүүг наран ээж байнам. Амгалан сэрүүн тунгалаг өглөө болж байна. Хэдийгээр соёолон дэлгэрээгүй боловч, хөрс нэвтлэн эхэлж бүхий шинэ эриний үр газрын гүнээс өндийж байна» гэж Золя бичсэн байна.